«رسالة موسیقی» اثر عبدالرحمان جامی

«رسالة موسیقی» اثر مشهور عبدالرحمان جامی دایر به موسیقیست. «رسالة موسیقی» از مقدّمه، دو قسم و خاتمه عبارت است. مقدّمه در خصوص پیدایش موسیقی و شرح است-لاه «موسیقی» معلومات می‌دهد. جامی پیدایش صوت و آواز را، که رکن اساسی و ابتدایی موسیقیست، ایز جهت علمی اساسناک نموده، تأکید می‌نماید، که صوت و آواز در نتیجة احتیاج به یکدیگر فکربیانکنی آدمان به وجود آمده است. قسم اوّل که «در ال-م تألیف» نام دارد، دایر به نغمه، آواز، نقرات، صداهای زیر و بم، بُعد، لحن، تقسیمات پرده‌ها، مرتّبی بُعد و جنسها و تشکیل جمع و مقام، قطارآوازهای عود و دوازده‌ مقام مشهور معلومات می‌دهد. قسم دوّم رساله «در علم اقاع» نام داشته، در خصوص اقاع، رکنهای اقاع، اقاعهای معمول، مناسبت و نزدیکی موسیقی با شعر و وزن سخن می‌رود.
خاتیمه از تأثیر ایماسیانلی ساز و آهنگ بحث می‌کند. در آن آمده است، که هر مقام، شعبه به شنونده به طرز گوناگون تأثیر می‌کند. اگر مقامهای «عشّاق»، «نوا»، «بوسلیک» حس بردمی و جسارت را بیدار کنند، شعبه‌های «ماهور»، «نهاوند» این گونه تأثیر ندارند؛ مقامهای «راست»، «عراق» و «اصفهان» به شنونده حس شادی و سرور و فرح می‌بخشند، مقامهای «بزرگ»، «زرفگند»، «رهاوی»، «زنگوله» خالا خزین و تأثیربخشند، مقامهای «حجاز» و «هوسینی» هم شوخ و سبک هم وزنین و محزون صدا می‌دهند. «رسالة موسیقی» سال 1960 از روی فتونسخة دستنویسی کلیات جامی، که سال 1502 کتابت شده است و حالا آن نسخه در کتابخانن انستیتوت شرق‌شناسی آکادمی فنهای ریسپوبلیکة ساویتی سوسیالیستی ازبکستان محفوظ است، به جاپ تییار کرده شد. در کار انتشار و به روسی ترجمه نم و-دن کتاب ا. ن. بالدجریف سعی و فعالیّت نشان داد. اینچنین، شرح علمی، که دایر به رساله از طرف و. م. بیلییف نوشته شده است، برای پرّه فهمیدن مضمون اثر جامی یاری می‌رساند. وه‌ای سخیمه‌های پیدایش مقام و شعبه‌ها، گروه لحن و صوت و آهنگ و طرز افادة آنها را در ادوار شرح داده است. غیر از این، درازی و کوتاهی صوت و رکنها، عکس و اوج آواز، استفادة نقرات و غیره را، که جامی نشان داده است، و. م. بیلییف در ناتة امروزه افاده کرده است.
و. طایراو.