ناهیة قلعة خم

قلعی خوم، ریان مأمورییست در هیت ولایت اوطانامی بدخشان کوهی رسّ تاج. سنة تشکیلش 14 دیک. 1930. مساح. 2824، 5 کم3. اهالی‌اش  قریب 15 هز. نف. (. 1986). 4 س. د. دارد: ویشخرو، نولوند، صغیردشت و قلعیخم. مرکز ریان-پاسیلکة قلعیخم.

ریان در نشیبی جنوبی ق-کوه درواز واقع گشته، سرحد شمالی آن سر-سر قطارکوه و جنوبی‌اش قد-قد د. پنج می‌گذرد. تیرّ. ریان capo cap کوهسار است. نقطه‌های بلندترینش ک-های فروش (4573 م) و خمترگه (4484 م) می‌باشند. اقلیم کانتینینتی، هرار. میانه ینو. از-5 تا 0°س، ژوئیه 20-25*س؛ تابستان کوهها صلقین (تا 10-15°س) و زمستانشان خنک (تا-10، -15*س). بارشات سالانه 500-900 مّ. دریای اساسی ریان-پنج؛ به آن دریاچه‌های بسیاری می‌ریزند، که کلانترینشان خماب است. در حدود ریان هر گونه علفها، بتّه‌های زیرک، نیسترن، انگت، قات، درختان بید، سفیدار، چنار، توت، چارمغز، آلوچه، سنجید، دولانه، پسته، بادام تلخک، ناک، انجیر، تاک خودرویی و در بلندکوهها نباتات سیرک بیابانی می‌رویند. از هیوانات نخچیر، خرس، شیرپلنگ، گرگ، گراز، روباه، سغر، زرگوش و غ. وامیخورند.

ق. ریان غلّه‌کار (اساساً گندم، جو، جواریمکّه) و چاروادار است. با باغداری، تماکویو سبزه‌وات‌کاری و کرمکداری نیز مشغولند. س. 1986 ریان 5 ساوخاز داشت.

میدان عمومی زمینهای کشت 2308 گه (از جمله زمینهای آبی 1050 گه). از همین حساب غلّه‌زار 878 گه، کشتزار زراعت خوراک چاروا 1307 گه، تماکو 123 گه، باغ میوه 68 گه. سرشمار چاروای ریان (1985، به حساب cap): گاو 3950، گوسفند و بز 27250، پرّنده (مرغ 1440).

در ریان کامب-های خذمت میشی و مؤسسه‌های کامّونلی، مطبعه، 2 اچستکة بیستیفاددیهی راهها، شعبة علاقه، کسّة امانتی، جمعیّت مطلوبات و خواجگی آب مهمانخانه و 54 مگزین و آشخانه دست.

سال خوانش 1985/86 در ریان 14 مکتب میانه، 9 مکتب 8-ساله، 20 مکتب ابتدایی، 1 مکتب موسیقی و 1 مکتب اسپورتی موجود بود. به محنتکشان ریان 16 کلوب، 19 کتابخانه، 3 خانة مدنیت، انسمبل ترانه و رقص، 3 کیناتیتر و 12 دستگاه کینانمایشدیهی خذمت می‌رسانند. در ق-اینچنین 3 کسل‌خانه، 2 امبولتاریه، 1 پالیکلینیکه، 16 پونکت طبّی، ست. سنیتری و ایپیدیمیالاگی و داروخانه هستند. نقلیات ریان اتومبیل و هوایست (ایراپارتش در دشت لوچ). گزیتة ریانی «درواز ساویتی» از 2 نایب. 1937 نشر می‌شود.

س. دلاوراف.