مدار

مدار جیرم آسمانی، مسیر جرم آسمانی در فضای کیهان. شکل مداری جرم آسمانی و سرعت حرکت آن با قوّة جاذبه، نیچونین با قوّة فیتار روشنایی، قلّه‌های الکترومگنیتی، مقاومت محیط، که در آن حرکت به عمل می‌آید، قوّه‌های مدّ و جذر، قوّه‌های ریکتیوی (در مورد حرکت یدرای کامیته‌ها) و غ. مویین می‌شوند. برای حرکت سییاره‌ها، کامیته‌ها و ردیفهای سییاره‌ها، اینچنین حرکت آفتاب و ستاره‌ها در گلکتیکه قوّة جاذبة جهانی رل حل‌کننده می‌بازد. در قطعه‌های فعال مدار ابژکتهای مسنوی کیهانی در برابر قوّه‌های جاذبه قوّة ریکتیوی محرکی اپّرت پریش اهمیت حل‌کننده دارد. تمایل مدار در فضا، ‌اندازه و شکل آن، اینچنین موقع جرم آسمانی در مدار با بزرگی (پرمیترهایی) مویین کرده می‌شود، که المنتهای مدار نام دارند. المنتهای مدار سییاره، کامیته و ردیفهای مسووع را از روی مشاهده‌های استرانامی در سه زینه مویین می‌کنند: 1) المنتهای به نام مدار مقدّماتی بدون آشوب جرمهای آسمانی حساب کرده می‌شوند، یعنی مسئلة دوجیرم حل خواهد شد.

به این مقصد اکثر از نتیجه‌های سه مشاهدة جرم آسمانی (کااردینته‌های سه نقطة سفیرة آسمانی) ، که در مدّت چند روز یا چند هفته به دست آمده است، استفاده می‌برند؛ 2) قیمتهای صحیح مدار مقدّماتی از روی نتیجه‌های یک قطار مشاهده‌های بردوام مویین کرده می‌شوند؛ 3) قیمت مدار آخرین حساب کرده می‌شود، که آن با نتیجه‌های همة مشاهده‌ها موافق می‌آید.

در زینة یکم مدار چون بُرش کانوسها (ایلّیپس، بعضاً پرباله یا گیپیرباله) مویین کرده می‌شود، که در فکوسش جرم مرکزی واقع است. این گونه مدارها را مدارهای آرام یا کیپلیری می‌نامند، زیرا جرمهای آسمانی موافق قانونهای کیپلیر حرکت می‌کنند. شش المنتی، که مدار آرام گیلیاتسینتری جرم آسمانی ر-را (رسم) مویین می‌کنند، اینهایند:

1) تمایل مدار نسبت به همواری ایکلیپتیکه < (0 < i < 180°).

2) طول گره مدار یه (0 < < (| < 360°) -طول گیلیاتسینتری نقطه‌ای است، که در آن سییاره هنگام از نیمکرة شمالی به نیمکرة جنوبی گذشتنش ایکلیپتیکه را می‌برد (گره فراز مدار). 3) نیمتیر کلان مدار ا. بعضاً به عوض ا چون المنت مدار قیمت میانة حرکت شباروزی جرم (کمانی، که جرم در یک شباروز از روی مدار می‌گذرد) قبول کرده می‌شود. 4) ایکستسینتریینتیت مدار ا. اگر  نیمتیر خرد مدار باشد، ا==ا2-62/ا است. بعضاً به جای ایکستسینتریسیتیت کنج آن ف-را قبول می‌کنند، که با ا چنین وابستته دارد: sin q>=ا. 5) مسافة پیریگیلیی از گره (یا از ارگومینت پیریگیلیی) <ا-کنج بین گره فراز مدار و سمت به پیریگیلی مدار. 6) 3مان، یعنی سنه‌ای، که سییاره در نقطة مویین مدار جایگیر است (مس. ، لحظة t، که سییاره از پیریگیلیی می‌گذرد). موقع سییاره در مدار با ارگومینت ارزی (0 < ا < 360° در سمت حرکت سییاره) یا اناملیة حقیقی ا (مسافة کنجی سییاره از پیریگیلیی) مویین کرده می‌شود. مدارهای کامیته‌ها، ماه، ردیفهای سییاره‌ها و غ. نیز با چنین المنتها مویین کرده می‌شوند.

وسولهای کلاسیکی مکانیکة آسمانی برای حساب کردن مدار ردیفهای مسنوی زمین نیز با موفقیت استفاده می‌شوند.

د .: ایسکابل پ. ر. ، متدы آپریدیلینیه آربیت، پیر. سنگل. ، م. ، 1970.