باقی جرّاح سمرقندی

باقیی جرّاهی سمرقندی آهنگساز، حافظ، نوازنده، موسیقیدان، شاعر و طبیب تاجیک (نیمة دوّم عصر 16-اوّل عصر 17). زادگاهش سمرقند. اساسهای نظریه‌وی و عملی علم موسیقی و دیگر علمهای زمانش را از پدرش، که طبیب و دانشمند مشهور بود و طبع شاعری نیز داشت، آموخته است. بعدتر به بخارا رفته، نزد کوکبی بخارایی شاگردی کرده است. بعد بازگشت از بخارا در دربار سلطان سعیدخان مطرب و طبیب بود. باقی در این دوره یک سلسله اثرهای مکمّل موسیقی آفریده است، که از آنها «نقش سه‌گاه» (بر اصول «شادیانه»، غزل رضایی سمرقندی) ، «پیشرو نوا»، «پیشرو راست» (بر اصول «مخمّس»، به مقام «راست») ، «عمل سه‌گاه» (بر اصولهای «فاختزرب» و «برافشان» (غزلهای جلال‌الدّین بلخی و سعدی شیرازی) در بخارا و سمرقند هرات و دیگر شهرها شهرت داشته‌اند. باقی همچنین در شکلهای موسیقی «کلیات»، «ریخته»، «سجع»، «ترانه»، «کار» یک سلسله اثرها آفریده، «کلیات» ی را بر متنی استادش کوکبی بخارایی ترتیب داده، به او بخشیده است. باقی در آخر عمر به حصار آمده، در دربار تیمورخان مطربی، سرایندگی و طبیبی کرد­ست و همان جا از عالم گذشته است.

دبیات: درویش‌علی جنگی. رسالة موسیقی (فارسی). ر: 449، 468، 3842، 8739، اش آ.ع. ازبکستان؛ انسیکلوپدیة ادبیات و صنعت تاجیک. جلد 1. دوشنبه 1988؛ دانشنیة شش‌مقام. دوشنبه، 2009.                    ا. رجب‌اف.