جغرافیا

تورکیه، ریسپوبلیکة ترکیه (تurkiye سumhuriyeti) ، دولتیسگ در آسیای غربی و قسماً در جنوب اوراپه. با بحرهای میانزمین، ایگیی، مرمر و سیاه احاطه است. مساحتش 781 هزار کم2. اهالیش 47، 2 ملن نفر (1983)؛ اهالی شهری قریب 49%. قریب 90% اهالی ترکهاند، اینچنین کُردها (بیش از 4 ملن نفر) و …

تورکستان، قطارکوهیست در سلسلة کوههای حصار و آلایی، در حدود رسّ تاجیکستان و رسّ ازبکستان. از شرق به غرب (از بند کوه مستچاه، که با قطارکوه آلایی پیوست است، تا نزدیک قلعة فرمان تپّه) به مسافة قریب 340 کم طول کشیده است. بلندی‌اش تا 5509 م، در انتلهای شرقی تا …

ترکستان، شهریست در ولایت جمکینت رسّ قزاقستان ستنسیة راه آهن. اهالی‌اش 71 هزار نفر (1981). زوادهای پَخته‌تازه‌کنی، مصالح آییناکاری، آنتی‌بیوتیکهای خوراکی و غیره، اینچنین آموزشگاههای طبّی و پیدگاگی، تکنیکوم اندوستریلی و پیدگاگی دارد. در ترکستان انسمبل معماری و مقبرة ‌خواجه ‌احمد یسوی (عصر 14) هستند.

تومن، بخاریست، که هوا را تیره می‌کند؛ به معنای عمومی‌اش ازرازال فزة دیسپیرسیانی‌اش قطروی و مایع را گویند. ز بوغهای سیر در نتیجة کاندینستسیه به وجود می‌آید. در اتمسفره مجموع قطرچه‌های آب یا کریستلّهای یخ را تومن می‌نامند.

توله، ولایتیست در هیت رسفسر. 26 سپتامبر 1937 تأسیس یافته است. مساحت 25، 7 هزار کم2. اهالی‌اش 1874 هزار نفر (1984) ، اهالی شهر 80%. 23 ریان و 21 شهر دارد. مرکزش شهر توله. حدود توله را اساساً همواری و تپّه‌ها (بلندی‌اش در جنوب تا 293 م) اشغال کرده‌اند. حرارت …

توله، شهر قهرمان، مرکز ولایت تولة رسفسر، در ساحل دریای اپه (شاخاب آکه). اوزیل راه آهن و راههای اتومبیلگرد. اهالی‌اش 529 هزار نفر (1984). توله مرکز کلان صناعتی اتّفاق ساویتی است. ساخه‌های اساسی صناعتش: متالورگیة سیاه، ماشینسازی و کارکرد متال (زوادهای کامبین، ماشینهای کان و نقلیات، اسلحه، «شتمپ» استحصال موتورالّیر، …

تول و (تuvalu) ، دولتیست در قسم جنوب و غرب اقیانوس آرام، در پالینیزیه. مساحتش 26 کم2. اهالی‌اش بیش از 10 هزار نفر (1983) ، اساساً پالینیزیها. زبان رسمی-انگلیسی. اکثر دینداران به دین پراتیستنتی اعتقاد دارند. مرکزش فونفوت. سردار دولت-ملکة انگلیه، از نام او ژنرال-گوبرناتور حکمرانی می‌کند. آرگن قانون‌برآر-اسّمبلیه. مملکت …

تُنُکابه، تُنُکاب، پست‌آب، جایهای نه چندان چقور دریا، کول و بهر و اقیانوسها را گویند، که ریلیف قعر آنها نسبتاً تیز بلند شده، به حرکت موج و جریان و حیات ارگانیزمهای زنده تأثیر می‌رساند. تونوکابهایی، که چقوریشان از 10 و 20 م کمتر است، برای کشتی‌گردی خطرناکند.

تونیس، ریسپوبلیکة تونیس دولتیست در شمال افریکه. مساحتش 164، 2 هزار کم2. اهالی‌اش 6، 9 ملن نفر (1963)؛ اساساً عربهای تونیس زبان رسمی-عربی. به دین اسلام اعتقاد دارند. پایتختش شهر تونیس. از جهت مأموری به 18 ولایت تقسیم شده است. سردار دولت-پرزیدنت. آرگن عالی قانون‌برآر-مجلس ملّ. حدود تونیس را همواریهای …

تندره (از فنی tunturi-تپّه‌های بیدال و درخت) ، یک نوع منطقة نباتات را گویند، که بیشتر در حدود تندرة اوراسیا و امیریکة شمالی پهن شده، به بیشه‌زار (از جنوب) و بیابانهای ارکتیکی (از شمال) هم‌حدود است. توندره اقلیم خنک و یخبندی بسیارساله دارد. در کوههای سکندینویه، اورال، سیبری، الیسکه و …