سوسخاتون

سوسخاتون، سوخاتون، اشگلان (ترکی-صاحب آب، زن باران‌طلب) ، یکی از مراسمهای قدیمیست، که در بین خلقهای آسیای میانه و ایران پهن گشته بود. در سالهای خشکسالی دهقانان و چارواداران یک قطار مراسمها را به جا می‌آوردند و گمان داشتند، که به توفیل این مراسمها گویا باران می‌باریده باشد. زنها خوسة پیرزنشکلی (مترس، اروسک) ساخته، سرودخوانان حولی به حولی می‌گشتند. صاحبخانه‌زنها به خوسه و اشتراکچیان سوسخاتون آب پاشیده، سپس گندم، جو، آرد، برنج و غیره می‌دادند. اشتراکچیین سوسخاتون از چیزهای غن‌شده خوراک-«هلیسه» پخته، اهل دیهه را به ضیافت-«توی سوسخاتون» دعوت می‌نمودند. سوسخاتون در هر ناحیه هر خیل گذرانیده شده، خصوصیتهای خاص این یا آن محل را انعکاس می‌کرد.

سرچشمة سوسخاتون عرف و عادتهای تا اسلامی می‌باشند. پیرزن-«اشگلان»، «خوسه» و غیره شاید خدا-آلهة آب، پیش از همه آلهة اوستایی، آلهة حاصلات و نباتات، آلهة دریاهای وخش و ام و (اردویسوره، انهیتا) را انعکاس کند.

م. ر. رخیماو.