شخسییت، محصول اجتماعی و سوبژکت جمعیّتیست، که تاریخاً در عصر تأثیر محیط جمعیّتی، ترقّی قوّههای استحصالکننده و مناسبتهای استحصالی تشکّل و انکشاف مییابد. طرز مویین استحصالات، مدنیت و خصوصیتهای بیولوگ کارکتر، اراده، فعالیّت و عملیات خاص شخصیت را به میان میآرد. ماهیّت شخصیت «صفت اجتماعی وهای» است. (ک. مرکس و ف. اینگیلس، اثرهای منتخب، د. 1، د. ، 1963 ص. 242).
در جمعیّتی، که به مالکیّت خصوصی بودن واسطههای استحصالات اساس یافته است، شرایط مساعد فقط برای انکشاف شخصیت صنفهای دارا موجود است. با غلبة ساتسیلیزم تیپ صفتاً نو شخصیت به وجود میآید. زمینة مهمّ انکشاف شخصیت در شرایط ساتسیلیزم برابری اجتماعیست، افزودن رل اجتماعی شخصیت در محنت و ساحههای دیگر حیات جمعیّتی باعث انکشاف باسرعت مناسبتهای استحصالی، تطبیق کامیابیهای علم و تکنیکه در استحصالات میگردد.
تعلیمات گوناگون متافیزیکی شخصیت را محصول محنت اجتماعی و بیولوگی میشمارند. عقیدههای والیونتریستی نیز وجود دارند، که اهمیت تشکّل شخصیت را عموماً رد مینمایند. مارکسیزم شخصیت را هم محصول و هم سوبژکت تاریخ میداند و عقیدههای اندیویدولیزم برجوزی را، که شخصیت را به جمعیت مقابل میگذارد، تنقید کرده، انکشاف همهطرفة شخصیت را مقصد عالی جمعیّت کمونیستی میداند.
ه. محبّتاو، x ،. صاحبنظراو.