«رسالة شش‌مقام»

«رسالة شش‌مقام» اثر علمیست عاید به موسیقی، یکی از تألیفات نسبتاً مکمّل عاید به «شش‌مقام»، که در عصر 18 کتابت شده است. مؤلفش نامعلوم. «رسالة شش‌مقام» از شش باب عبارت بوده، با اصول رساله‌های عنعنویی نوشته شده است و اساساً ترکیبات ترانوی (آواز)-ا «شش‌مقام» را مورد تحقیق قرار داده است. فصل اوّل به مقامی«نوا» بخشیده شده، پس از مقدّمة کوتاهی شعبه‌های ترانوی آن««سوارة نوا»؛ «عملات نوا»، «تلقین نوا»، «تلقین نثر نوا» و غیره آورده شده‌اند. فصل دوّم مقام «دوگاه» و شعبه‌های ترانوی آن: «ترانة اوّل دوگاه»، «نثر دوگاه»، «هوسینی دوگاه» و غیره را در بر می‌گیرد. در فصل سوّم مقام «سه‌گاه» و شعبه‌های ترانوی آن «تلقین سه‌گاه»، «نثر سه‌گاه»، «نوروز-ها را»، «عملات سه‌گاه» و غیره، در فصل چارم مقام «راست» و شعبه‌های ترانوی آن: «ترانة اوّل راست»، «عملات راست»، «سوارة راست» و غیره مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. فصل پنجم به مقام کلانترین «شش‌مقام» «بزرگ» (بزروک) و شعبه‌های ترانوی آن: «ترانه‌های 1-4» ،. «عملات بزرگ»، «تلقیی بزرگ»، «نثر بزرگ» و غیره، فصل آخرین رساله به مقام «عراق» و شعبه‌های ترانوی آن: «ترانة اوّل عراق»، «عملات عراق»، «سوارة عراق» و غیره بخشیده شده‌اند. در «رسالة شش‌مقام» برابر شرح مختصر مقامها و شعبه‌های ترانوی آن متن غزل و شعرها نیز آورده شده‌اند. یک نسخة مکمّل «رسالة شش‌مقام»، که با خط نستعلیق نوشته شده است، تحت رقم 1312 در ذخیرة دستنویسهای استیتوت شرق‌شناسی آکادمی فنهای ریسپوبلیکة ساویتی سوسیالیستی تاجیکستان محفوظ است.