ریکسیة یدرایی مسلسل

ریکسییی  یدرایی مسلسل، ریکسیة از تأثیر نییترانها تقسیمشوی یدراها را گویند، که در جریان آن ضمن هر یک تقسیمشوی بیشتر از یک نییتران خارج می‌شود و عملیات مذکور را پیوسته نگاه می‌دارد. از تأثیر نییترانها تقسیم شدن یدراها را بار اوّل (1939) عالمان نیمیس 0. گن و ف. شترسمن کشف کردند. بعدتر ف. جالیا-کیور، ه. فیرم، و. زینّ، ل. سیلرد (سّیلرد) و گ. ن. فلیاراف نشان داده‌اند، که هنگام تقسیمشوی ید را اندریک 2-3 نییتران خارج می‌شود و این امر برای عملی نمودن ریکسیة یدرایی مسلسل مساعدت می‌کند.

ریکسیة یدرایی مسلسل  از برخورد یک نییتران با یک ید را آغاز می‌شود. نییترانهایی، که هنگام پاره شدن یدرای اوّله حاصل می‌شوند (نسل یکم) در نوبت خود یدراهای دیگر را پاره کرده نسل نو نییترانها را به وجود می‌آرند و غیره. مثلاً، از هر سه نییتران ثانی 2-تایش 2 یدرا را پاره کند، پس-از 80 نسل ‘ریکسییی، که با تکان یک نییتران آغاز شده است جمیع یدراهای یک کیلوگرم مادّة تقسیمشونده را فرا می‌گیرد. وسعت ریکسیة مسلسل را اساساً از روی کاافّیسیینت افزایش ک مویین می‌کنند، که آن به نسبت شمارة نییترانهان یک نسل بر شمارة نییترانهای نسل دیگر برابر است. سیستم کریتیکی گفته سیستمه‌ای را می‌نامند، که در آن ک=1 بوده در رفت ریکسیه مقدار نییترانهان حاصله تغییر نمی‌یابد. اگر/گ > 1 باشد، آن سیستمه را افراطی (بعدیکریتیکی) می‌گویند: در این مورد ریکسیه چنان باسرعت جریان می‌گیرد، که آخر ترکش یدرایی به عمل می‌آید. عادتاً نه همة نییترانهای حاصله به نشان رسیده یدراها را پاره می‌کنند، چندی از آنها تلف می‌یابند. اگر مقدار تلف از حد زیاد باشد ریکسیة یدرایی مسلسل به عمل نمی‌آید. ‌اندازه‌های خطّی و مسّة مادّة تقسیمشونده هر قدر خرد باشند، احتمال تلف یافتن نییترانها همان قدر کلان است. شرایط مساعدی، که ضمن آن در مادّة تقسیمشونده ریکسیة یدرایی مسلسل  به عمل آمده می‌تواند، شرایط کریتیکی نام دارد. این شرایط از روی ‌اندازه‌های گیامیتری، زیچی و مسّة مادّه مویین می‌شود. الحال ریکسیة یدرایی مسلسل  تنها در عورن و بعضی المنتهای ماورای عورن (ترنسورنی) ، مثلاً، پلوتانی-239 به عمل برآورده شده است. عورن-235 و عورن-2، 33 خود از خود و یا از تأثیر نییترانها (سستگرد یا تیزگرد) پاره می‌شوند. احتمال پارشوی یدراهای عورن-238 از تأثیر نییترانهای تیزگرد (انرژییشان از 1 ماو کم نبوده) بیشتر است. هنگام با نییترانهای سستگرد تأثیر کردن عورن-238 آنها را ربوده، به، پلوتانیی-239 تبدل می‌یابد، که خاصیتهای یدرای‌اش به هاسیّتهای عورن-235 نزدیکند. تجهیزات تکنیکیی را، که در آن ریکسیة یدرایی مسلسل خودنیگاهدارنده و ادارشونده به عمل آورده می‌شود، ریکتار یدرایی می‌نامند.

ف. نارموراداف، یه. شکوراف.