رسدخانة کیهانی

رسدخانة کیهانی، ردیف مصنوع یا ستنسیة کیهانیی را گویند، که با افزار و اسباب استرانامی جهازانیده شده، برای تدقیق جرمهای آسمانی و فزایی کا­ینات تعیین گردیده است. مراد از رصدخانة کیهانی آموختن، منبعهای سست ‌افکنیشات (از قبیل گلکتیکه‌های دور) و مشاهده کردن جرمهای آسمانی در دیپزان از زمین دست‌نارس سپیکتر موجهای الکترومگنیتی (اولتره‌بنفش، رینتگینی و غیره) می‌باشد. اوّلین رصدخانة کیهانی ردیف مسنوی امیریکایی آا (اختصاراً نام انگلیسی‌اش، که به تاجیکی «رصدخانة استرانامی مداری» ترجمه می‌شود) بود، که تلسکوپ دیمیترش 92 سم (در آو-و) ، سپیکترامیتر اولترهبولفش دیمّیتر آیینه‌اش 80 سم (در آا-س) و دیگر اسباب و افزار استرافیزیکی داشت (از سال 1970 cap کرده نوعهای گوناگون آا به مدار گیاسینتری برآورده شدند). سال 1978 استفادة ردیفهای مسنو از سلسلة نeao و 1ue (اختصارة نام انگلیسی‌اش، ترجمه‌اش؛ «محقّق بینلخلقی در دیپزان اولتره‌بنفش») آغاز گردید، که برای تدقیق سییاره‌ها، کوزرها، پولسرها و سیدهچاقها در دیپزان موجهای اولتره‌بنفش (اب) تعیین شده‌اند. نیا-2 (موسوم به ایینشتیین) تلسکوپ رینتگینی داشت، که از جهت اقتدار به تلسکوپ 5-مترة آپتیکی برابر است. iue-1 اب-تلسکوپس داشت، که با 2 سپیکتراگرف (دیپزان کارش 1150-3200 ا°) جهازانیده شده است. در تطبیق عملی برنامة علمی رصدخانة کیهانی iue 200 نفر استرانامها از 17 مملکت شرکت می‌ورزند.

با یاری اسباب و افزارهای نیا قریب 1000 منبة نو ‌افکنیشات کنهانی آشکار گردید (بعضی آنها از منبعهای تا کنون کشفشده اندریک هزار مراتبه خیرترند)؛ موقع فزایی منبعهایی مویین کرده شد (عنیقیّت این عمل همگی یکچند ثانیه کنجی را تشکیل داد) ، که در مسافه‌های 5-7 ملرد سال نور جایگیرند.

موشاهیده و تدقیق استرافیزی­کی در ردیفها و ستنسیّهایی نیز به عمل برآورده می‌شوند، که برای اجرای وظیفه‌های مختلف علمی تعیین شده‌اند. مثلاً، سالهای 1978-1979 از طرف متخصصان ساویتی و فرنسوی ایکسپیریمینت کامپلیکسی به عمل برآورده شد، که مقصدش از آموختن یک حادثة نادر استرافیزیکی-به اصطلاح گمّ ا-ش ا ل پ آ س عبارت بود. برای اجرای این برنامة علمی ستنسیة بینیسییاروی اوتام­تیک «وینیره-11 و 12» و ستنسیة مداری اتوماتی «پراگناز-7» استفاده برده شد، که با اسبابهای تدقیقاتی ساویتی «کانوس» و «سنیگ  2مز» جهازانیده بودند. توسط آنها ‌افکنیشات رینتگینی و گمّه-‌افکنیش کیهانی به قید گرفته شدند. (مثلاً، به واسطة افزار «کانوس» گمّه-‌افکنیشات پولسرهای رینتگینی، بقید گی­ریفته شد، که ستاره‌های نییترانی دانسته می‌شوید .)

سال 1983 همکاری موتخیسّیسان ساویتی و فرنسوی در تدقیق اب-سپیکترهای منبعهای شعاع‌افکن گلکتیکه و بیرون از آن ادامه‌ یافت. این دفعه آنها توسط تلسکوپ-سپیکترامیتر ردیف ساویتی استراپ-1 در دیپزان 1150-3500 ا آموخته شدند. استران-1 یک نوع رصدخانة کیهانی بوده (وه‌ای 23 مارت سال 1983 به مدار گیاسینتری برآور­ده شد، که پرمیترهای اوّله‌اش چنینند: پیریگیی-2000 کم، اپا­گیی-200 هزار کم، دور گردش 98 ساعت، کنج مایلی به ایکوتار 51، 5ی) برای اجرای برنامة وسیع مشاهده‌های استرافیزیکی (غیر از آموزش طبیعت فیزیک» اب-‌افکنیشات گلکتیکه‌ها جستجوی المنتهای کوتاه‌عمر و المنتهای مرکّب شیمیایی در ترکیب ستاره‌های تفسان، تدقیق خراما­سفیره و تاجهای ستاره‌ها وa ه .) ام­کان داد. از جمله با یاری افزارهای استران-1 ‌افکنیشات قریب 50 ستاره و 15 گلکتیکه به قید گرفته شد؛ منبعهای‌ افروزنده (سیستمه‌های ستارگی دوگانه‌ای، که از ستارة مقرّری و ستارة نییترانی عبارتند) تدقیق شدند.

فزار و اسبابهای استرانامی را در ستیسیه‌های علمی و تدقیقاتی «س­لیوت-6» و «سلیوت-7» نیز گذاشته بودند.

د .: ساوریمینّыی داستیجینیه کاس­مانوتیک. سب. ، م. ، 1: 980-85؛ آسواینی کاس­میچیسکاگا پراسترنستوه و ا.ج.ش.س.، 1981، م. ، 1983.

ه. تورسوناو.