ازربد مهرسپندان

آذربد  مهرسپندان، آتورپت مهرسپندان (جزء اوّل این نام در اوستا به شکل «اتیریپته»، یعنی نگهبان آتش آمده است. جزء دوّم آن از «منتره» سخن و «سپینته”-مقدّس ترکیب یافته است) (سال تولد و وفات نامعلوم) ، موبدان موبد (نگرید موبد) ، روحانی بزرگ زردشتیة زمان ساسانیان.

زیندگی و فعّالیّتش در دورة شاپور 2 ، (309-379) جریان یافت­ست. آذربد  مهرسپندان در دربار پس از شاه شخص دوّم دولتی بود. از کوششات و تعصّب زیادش در جریان زردشتیه و تنگ کردن گروه آدمان غیریدین بسیار منبعهای دینی مسیحی خبر می‌دهند.

در بارة آذربدی  مهرسپندان، که در زردشتیه شخصیت بزرگی به شمار می‌رفت، در اثرهای دینی و ادبی پهلویی-«بندهیش»، «دینکرد»، «زندی  واهومن-یسنه» («بقمنیشت») ، «شایست و ناشایست» قصّه و روایتهای زیادی آورده شده‌اند. بعضی از این روایات به تاریخهای اسلامی عربی و فارسی دری راه یافته‌اند.

در فصل 33 «بندخیش» در برابر اشخاص بزرگ دینی شجرة نسب آذربدی  مهرسپندان آمده است، که آن پس از 22 پشت به پادشاه پیشدادی منوچهر می‌رسد. موافق روایتهای دین زردشتی سلسلة نسب زردشت پس از 14 پشت به منوچهر می‌رسد. بدین وسیله آذربدی  مهرسپندان  ز نسل زردشت به شمار می‌رود. آذربدی  مهرسپندان در تحریر اوستا پس از تنسر و موبدان زمان شا­پور i اشتراک کرده است.

در زیر راهبری او اوستا در 21 «نسک» کتاب تحریر گردید. عاید به اثبات صحیحی متن ترتیبدادة آذربدی  مهرسپندان  افسانه‌ای نیز موجود است، که گویا وه‌ای از سنجش سخت-آزمایش با فلزات گداخته گذشته است. به سینة آذربدی  مهرسپندان  9 من میس گداخته می‌-ریزند، ولی و آسیبی نمی‌بیند. این روایت در منبعهای پهلویی، که ذکرش گذشت و اینچنین در «مجمل-ات-تواریخ» ثبت گردیده است.

خیدمت دیگر آذربدی  مهرسپندان تألیف کتاب «خرد-اوستا» می‌باشد. آذربدی  مهرسپندان با نام «وچک-ا چند-ا آتورپت-ا مهرسپندان» («چندی از گفتار آذربد مهرسپندان») اندرزنامه‌ای نیز دارد، که از پن­د و حکمتهای عملی فراهم آم­ده است، که نمونه‌اش این است: «در موقع نامناسب نباید خندید؛ خواستة خویش را در برابر مردمان حسود نباید عرض کرد؛ پیش از گفتار باید ‌اندیشید، که سخن نیندیشیده چون آتش است، که خرابی آورد؛ نباید دشمن کهنه را دوست نو پنداشت، زیرا که دشمن چون مار است، اگر صد سال بگذرد، دشمنی را از یاد نبرد، ولی باید دوست کهن را دوست نو نمود، که دوست کهن چون شراب است، هر قدر سال بر او بگذرد لطیفتر و گواراتر گردد».

چندی از اولاد آذربدی  مهرسپندان-پسرش زردشت (مؤلف «پپدنامة زردشت») و نبیره‌اش آذربد و دیگر موبدان دولت ساسانیان بوده، در برابر امور دینی، در کارهای سیاسی و علمی و فرهنگی شرکت ورزیده‌اند.

دبیات: لوکانین و. گ. ، کولتوره سسنیدسکاگا ارنه، مسکو، 1969؛ ر ا پ ک ا یه ن، استاریه پیرسیدسکایی ا تدجیکسکایی لیتیرتورы، مسکو، 1970؛