اتشپرستی

آتش‌پرستی دینی  باستانی اجدادان، که زمینة اساسی آن را پرستش آتش، ‘سجده به آن تشکیل می‌داد. آتش‌پرستی در عهد قدیم، در نتیجة ماهیّت مخصوص پیدا کردن

اتش در حیات مردم باستانی پیدا شده است. شکلهای مختلف آتش‌پرستی در عهد قدیم در ایران و نیران ایتیشار یافته بودند.

در تصوّر زردشتیان خورشید منبة دو خیر عظیم-گرما و روشنیست. در اندیشه‌های آنها آفتاب در صورت آلهة زیبایی درمیاید، که صاحب معجزات (نورافشانی، حیاتبخشی) بود. از این رو، آفتاب لحظة آفرینش شد و منبعد گرمای و روشنی با راه نورافشانی دائمی (افروختن آتش) حاصل گردید. به تخمینی همین طور از پرستش آفتاب پرستش آتش به وجود آمد.

در دین زردشتی آتش از معمولترین رکن آیین بود. اوستا آتش را پنج نو می‌شمارد، نام و مضمون آنها در «یسنا» اینچنین در «بندهیش» نقل شده است. هر یک نوع آتش دایرة مویین استفاده دارد. مثلاً، بیریز س ا و ا ه آتش معبده است و در روزگار مقرّری به کار می‌رود؛ واهوفرییانه آتشیست، که در جسم مردم و جانوران است؛ عروزیشته آتشیست، که در نباتات نهان است؛ وزشته آتش ابر (برق) است و آخرین سپنیشت است، که در گرزمان در حضور اقورامزدا می‌سوزد. آتش مشخّص را (موافق اوستا آتر) پسر اهورامزدا می‌خوانند.

در زردشتیه پرستش آتش با تعلیمات اخلاقی مخلوط گشته است. آتش (در قطار خاک و آب) پاکترین عنصر است، که از این رو وه‌ای همة این آیین شده است. در زردوش­تیه آتش منبة زیبایی و اساس حیات، دشمن سکوت و کرختیست. از این رو، هر موغ مثل آتش فعال بوده، تا پایان عمر باید از کار و محنت دست برندارد. زردشتیان آتش‌پرستی خود را قاشیل نیستند، زیرا آتش­ را رمز ادورمزدا می‌دانند. با وجود آن آتش‌پرستی در بین عامّه تأثیر. عمیق داشت و عنصرهای آن را در روزگار تا امروز مشاهده کردن ممکن است.

در اطراف گلخن دور زدن عروس و داماد، بهاران در نوروز از بالای گلخن جهیدن و غیره از باقیماندة آتش‌پرستی زردشتیند. پرستش آتشدان خانه نیز با آتش‌پرستی وابسته است. پرستش آتش انچونی در نگاه داشتن آتش «جاوید» ظاهر گردید و بعد از آن که توسط سایش آتش افروختن را یاد گرفتند، پرستش آن اوج گرفت. «حالا هم،-قید کرده بود فریدریخ اینگیلس،-در اکثریّت مملکتهای اروپایی خرافات خلقی در بارة آن. که. . آتش معجز‌آور… فقط به واسطة سایش افروخته می‌شود، وجود دارد» (مرکس  kرل. ا اینگیلس فریدریخ، ساچینینیه، تام 20، سترنیتسه 430).

در مسیحیت اعتقاد به ماهیّت فوق‌البیطع آتش در افروختن شمع و چراوی مخصوص (لامپده) در نزد اقنوم ظاهر می‌گردد.