التایها

آلتایها (از سال 1922تا 1948 آی­راتها نیز می‌نامیدند) ، خلقیتیست، که در ولایت اوطانامی کوهستان آلتای کشور آلتای رسفسر زندگی می‌کند. در گذشته نام عمومی گروه قبیله‌های ترکیزبان، که در کوهستان آلتایی و قسماً در آلتای کوزنیسک مسکن بودند.

شوماره‌اشان 60 هزار نفر (1979). به زبان آلتای گپ می‌زنند. از جدت اتنوگرافی به آلتای شمال و جنوب تقسیم می‌شوند. آلتای شمال، احتمال، در نتیجة مناسبتهای درازمدّت قبیله‌های قدیمة سمادیها، کیتها، اوگرها و ترکها پیدا شده باشند. به آلتای شمال توبلرها (ساحل چپ دریای بی و ساحل شمال غربی کول تیلیس) ، چیلکنها یا لیبیدیها (حوزة دریای لی­بید) ، کمندیها (میانة جریان د. بی) داخلند.

به جملة آلتایی جنوب خود آلتایی یا آلتایی-کیجها، تیلینگها با تیلیسها و تیلیوتها داخی­لند، که در یک قطار ریانهان ولایت اوطانامی کوهستان آلتایی مسکنند. آلتای جنوب از آمیزش قبیله‌های (عصرهای 6-8) قدیمة ترک سین و آلتایی و قبیله‌های مغول تشکّل یافته‌اند. در گذشته با چارواداری و شکار مشغول بودند. آنها خط نداشتند و در بین آنها ساخت پترنرخلی و فئودال حکمران بود. آلتایی در سالهای حاکمیت ساویت به خلقیت سوسیالیستی تبدل یافته، اقتصادیات و مدنیّت ملّی را انکشاف دادند.