نارویگیه

23 Views

نارویگیی

پایتخت نارویگیه شهر “اسلا” می‌باشد. از جهت مأموری نارویگیه به فیولکی (ولایتها) تقسیم شده است. گلجزیره شپیسبیرگین و جزیرة می‌دویجیی (در اقیانوس یخبستة شمالی) و جزیرة یان-میین (در قسم شمال اقیانوس اتلنتیک) و جزیره بوی (در قسم جنوب اقیانوس اتلنتیک) به نارویگیه تعلق دارند.

ساخت دولتی. نارویگیه-دولت شاهی کانستیتوسیانی. کانستیتوسیة حاضره‌اش 17 مه‌ای 1814 قبول شده است. سردار دولت-شاه. حاکمیتپ قانون‌برآر-پارلمنت-سپاتیلگ، که آن را اهالی به مهلت 4 سال انتخاب می‌کند. اهالی از سن 20-سالگی حقوق انتخاباتی پیدا می‌کو­ند. حاکمیت اجرائیه‌ به حکومت، که سردار آن سروزیر می‌باشد، تعلق دارد. سیستم سودی: سودهای انستنسیة یکم و دوّم، سود عالی؛ سودیها را شاه تعیین می‌کند.

‌طبیعت. نارویگیه-مملکت کوهسار. تقریباً از 3 دو قسم تیرّیتاریة آن از سطح بهر در بلندی 500 م واقع گردیده است؛ پستخمیها در ساحل بهر جایی گرفته‌اند. ساحل غربی را فاردها بریده‌اند. در نزد ساحلها به مقدار زیاد جزیره‌های کلان (لافاتین، ویستیرالین، سینیه، مگیریا، سیاریا و غیره) و جزیره‌های خرد واقع‌اند. قسم کلان تیرّیتاریة مملکت را کوههای سکندینویه (نقطة بلندترینش 2469 م) اشغال کرده است. ثروتهای زیرزمینی: معدن آهن، نیکل، مس، مالیبدین، کوبالت، نقره و غ. از قعر آبهای نزد ساحل ب. شمالی س. 1970 کان نیفت و گاز یافت شد.

نارویگیه در خریط

یقلیمش معتدل، در شمال اقصا سوبرکتیکی، در ناحیه‌های نزد ساحل اقیانوسی. حرارت میانة ژانویه-2، -4°س، در جنوب 2° س. تابستانش صلقین، زود-زود باران می‌بارد. بارشات سا­لانه 1000-3000 مّ. تقریباً 5000 کم2 تیرّیتاریّه را یخ دائمی پوشانده است. دریاهای کلان: گلامّه، لاگین (گودبرنسدل) ، لاگین (نومیدل). کول کلانترین-کول می‌سه. 24%-ا تیرّیتاریة مملکت را بیشه فرا گرفته است. خاکش اساساً کم‌قوّت بیشگی، در جنوب خاک خاکستررنگ کوهی دچار می‌آید. عالم هیوانات: روباه، سیلاوسین، شاهگوزن، سنجاب، قاقم، گوزن شمالی، خانگول، آه و؛ در سا­هیل بهر پرّندة بسیار (ماهیخورک، مرغابی، قاز و غیره) هست. بحرهایی، که  نارویگیّه را احاطه کرده‌اند، از ماهی بایند؛ در آبهای نزد ساحل تیولین زندگی می‌کند.

هالی. 98% نارویگها. به غیر از آن سه‌امها، کوینها، شویدها، دنییگیها، نیمیسها و دیگر خلکها نیز زندگی می‌کنند. زبان رسمی-نارویگی. دین رسمی-لیوتیرنی.

اچیرک تاریخی. انسان در تیرّیتاریة حاضرة نارویگیه هنوز در عصرهای بعد دورة یخبندی مسکن کرده سود. اهالی، که در بین آن ساخت اولادی حکمران بود، قد-قد ساحل شریفته با شکار، سید ماهی، در شمال با شکار تیولین مشغول بود. در دورة نیالیت اقلیم ملایمتر شد، قصبه‌های اهالی‌نشین بسیارتر، اهال باشد با چارواداری و زراعت مشغول گردید. در میانة هزارة 1 تا میلاد نیم‌جزیرة سکندینویه قبیلزهای ژرمنی و در عصر 4 میلاد قبیله‌های نو ژرمنی مسکن گرفتند، عصرهای 8-11 دورة گذرش از جمعیّت غیریسینفی به جمعیّت صنفی بود. عصرهای 9-10 در تیرّیتاریة نارویگیه قبیله‌ها از جهت سیاسی متّحد گردیدند، در این دوره حاکمیت شاه و کلیسا پُرزور گردید. عصر 13 پراسیسّ متّحدشوی قبیله‌های نارویگیه به آخر رسید. سالهای 1262-1264 نارویگیه اسلندیّه را تصرّف کرد.

نارویگیه در بین دولتهای سکندینویه از جهت اقتصادی خیلی قفامانده بود، بنا بر آن هم خواجگی نتورلی در این جا مدّت دراز حکمران شد، شهرها ترقّی نمی‌کردند. سال 1319 نارویگیه با شویسیه، 1380 با دنیه متّحد گردید، 1397 بین سه شاهی سکن­دینویه شرطنامة کلمر به امضا رسید، که موافق آن نارویگیه تابع دنیه شده ماند. در عصر 16 در شرایط بالاروی عمومی اقتصادیس اوراپة غربی و شمالی پیشرفت اقتصادیات نارویگیه نیز مشاهده کرده شد. رابطه‌های تجارتی آن با گیرمیّة شمالی، ندیرلندیه، انگلیه و شاتلندیه وسعت یافت. نارویگیه به خارجه روغن، ماهی و چوب و تخته ایکسپارت می‌کند. اوّلین کارخانه‌های صناعت معدن (استحصال مس، آهن، نقره) پیدا شدند، کشتیرانی وسعت یافت و اوّلین سیخهای هنرمندی به وجود آمدند. در برابر وسعت یافتن مناسبتهای مالیتی نول به طبقه‌ها جداشوی دهقانان اوج گرفت. طبقة اشرافان تدریجاً برهم خرد.

دیهقانان دولتدار از جهت سیاسی قوّة پُرزور شدند. در نیمة دوّم عصرهای 17-18 در شرایط بالاروی اقتصادی برجوزیة شهری تشکّل یافت، خواجگی جنگل، کارخانه‌های کوهکاری، کشتی‌سازی، بحرنوردی به اختیار تاجران سرمایه‌دار گذشت. آخر عصر 18-ابتدای عصر 19 منوفکتوره و کاپیتال کلان تجارتی وسعت یافت. سالهای 1750-1807 اقتدار فلات نارویگیه دو مراتبه افزود، شمارة کشتیها از 600 تا 1514 رسید. به مقدار زیاد به خارجه فروختن ماهی، چوب و تخته و آهن (اساساً به بریتنیة کبیر) نه تنها شهریان، اینچنین دهقانان ملکدار را نیز بایی می‌گرداند. در نتیجة جنگ سالهای 1807-1814 انگلیه و دنیه و خشکسالی مدهش احوال نارویگیه نهایت وزنین شد. دهها هزار آدمان از گرسنگی نابود شدند. در اساس شرطنامة آسایشتة کیل (1814) ، که بین دنیه و شویتسیه بسته شد، نارویگیه به ملک شویتسیه تبدل یافت. خلق نارویگیه به غضب آمده بهر استقلالیت و کانستیتوسیه به مبارزة روالوتسیانی برخاست. 17 مه‌ای 1814 مجلس مؤسسان کانستیتو­سیه قبول کرده، شاه انتخاب نمود.

تزعیق دولتهای بزرگ (اتّفاقچیان شویتسیه) و چند شکست نارویگیه در جنگ با شویدها (تابستان 1814) به استقلال نارویگیه خیلی خلل رساند. 4 نایبیر 1814 ستارتینگ شاه شویتسیّه را شاه نارویگیه هم اعلان کرد. واقعه‌های سال 1814 یک نوع روالوتسیه برجو­زی بودند، که به آخر رسانده نشد. از سال 1814 تا 1905 شویتسیه و نارویگیه متّحد بودند. سال 1815 شرطهای اتّفاق شویتسییو ناروی­گیه با قانون مخصوص مستحکم کرده شدند. نارویگیه استقلالیّت داخلی به دست آورده باشد هم، اتّفاقچی دائمی حربی شویتسیه گردید و در سیاست بیرونی صاحب‌اختیار نبود. در عصر 19 صناعت بافندگی، سیلّیولازه و کاغذ، کانسیرو ماهی ترقّی کرد. اقتدار فلات تجارتی آن 5 مراتبه افزود. میانة عصر 19 در نارویگیه کاپیتالیزم پایدار گردید. پیشرفت سوسیالی و اقتصادی به تیز و تند شدن مبارزة صنفی آورده رساند. در زیر تأثیر روالوتسیه‌های 1848 در اوراپه در نارویگیه سالهای 1848-1851 اوّلین خرکت عاموی دموکراتی کارگران خواجگی قشلاق و کمبغلان cap شد. پرولتارشوی اهالی سرعت گرفت.

یتّیفاقهای کسبه و پرتیه‌های سیاسی تشکیل شدند. 7 ژوئن 1905 ستارتینگ اتّفاق شویتسیه و نارویگیّه را بیکار کرد. روسیه اوّلین شده استقلالیّت نارویگیّه را اعتراف کرد و با آن (1905) مناسبتهای دیپلمات مقرّر کرد. در ده‌سالة یکم بعد به دست درآوردن استقلالیّت صناعت نارویگیه خیلی ترقّی کرد. کلانترین در اوراپه گاس-ها ساخته شدند. روالوتسیة 1905-1907 در روسیه به بالاروی خرکت کارگری در نارویگیه سبب شد. در دورة جنگ یکم جهانی حکومت نارویگیه سیاست بی‌طرفی را پیش گرفت. در این دوره صناعت باز هم ترقّی کرد، صاحبان کارخانه‌ها بایتر شدند. روالوتسیة کبیر سوسیالیست اکتبر به نارویگیه تأثیر کلان رساند. در نیمة اوّل سال 1918 در نارویگیه بسیار ساویتهای کارگران محلی تشکیل شدند. سال 1923 پرتیة کمونیستی نارویگیه تأسیس یافت.

سینتیبر 1921 حکومت نارویگیه روسیه ساویتی را به رسمیت شناخته، فوریه 1924 با ا.ج.ش.س. موناسی­بتهای دلامتی برقرار کرد. بیخترین فرزندان خلق نارویگیه به مردم از گرسنگی اذیتکشیندة پاوالجیه («فاند ف. ننسین») یاری کردند. در دورة بوخران اقتصادی جهانی 1929-1933 نارویگیه نهایت سست شد. بعد برطرف گردیدن بوخران اقتصادیات نارویگیه باز رو به ترقّی نهاد، درجة زندگانی خلق بلند، شد؛ فلات تجارتی نارویگیه در دنیا به یکی از جایهای اوّل، از جهت استحصال قوّة الکتر باشد (به هر یک cap اهالی) ، به جای یکم برآمد. صف پرولتاریت می‌افزود.

با cap شدن جنگ دوّم جهان نارویگیه بی‌طرفی خود را اعلان کرد. 9 آوریل 1940 قشونهای ژرمنیة ف­شیست به نارویگیه هجوم کردند. بعد جنگ دو ماهه ژرمنیه نارویگیّه را پرّه استیلا کرد. برای از دشمن آزاد نمودن مملکت حرکت عمومی‌خلقی اوج گرفت. به مبارزة یراقناک خلق پرتیة کمونیستی سروری نمود. در مبارزة خلق نارویگیه بسیار عسکران ساویتی از کانسلگیرهای فاشیستی گریختگی نیز اشتراک نمودند. اکتبر 1944 قو­شونهای ساویتی به نارویگیة شمالی درآمدند. 8 مه‌ای 1945 قشونهای در نارویگیه بودة فاشیستان تسلیم شو­دند. در دورة بعد جنگ ضدیتهای اجتماعی تیز و تند شدند، بالاروی حرکت متشکّلانة کارگری و مبارزة عامّة محنتکشان برای خوقوق سیاسی و اجتماعی-اقتصادی پرزور شد. صف اتّفاقهای کسبه باسرعت می‌افزود، اتّفاقهای کسبه قوّة بانفوذ جمعیّتی و سیاسی می‌گردیدند.

موقی پرتیة کارگری نارویگیه مستحکم، آبرویو اعتبار آن در حرکت کارگری بلند شد. ولی سال 1947 نارویگیه به پلن مرشلّ و آوریل 1949 به بلوک نتا، مارت 1960 به اسّاتسیتسیة اروپای سودای آزاد همراه شد. از سالهای 50 این جانب بین ا.ج.ش.س. و نارویگیه دایر به علاقة هوایی، همکاری مدنی، اقتصادی، علمی و تکنیکی، کشتیرانی و غیره یکچند شرطنامه به امضا رسیدند. ژانویه 1972 نارویگیه به «بازار عمومی» داخل شد. اوّل سالهای 70 در نارویگیه ضدیتهای اجتماعی و صنفی نهایت تیز و تند شدند.

پرتییهای سیاسی، اتّیفاقهای ک­سبه و دیگر تشکیلاتهای جمعییتی.    پرتیة کارگری نار­ویگیه (تأسیسش 1887) ، سوسیال-دموکراتی، پرتیة کلانترین مملکت. پرتیة خییری (تأسیس­ش 1885) ، کانسیروتیوی.  منفیتهای برجوزیه‌های کلان را افاده می‌کند. پرتیة خ ا لقی خریستینی، (تأسیسش 1933) ، پرتیة برجوزی. پرتیة مرکز (تع­سیسش 1920) ، منفعتهای برجوزیة دهات را افاده می‌کند. پر­تیة وینستری (تأسیسش 1884) ، منفعتهای برجوزیة میانه و خرد، اینچنین یک قسم خذمتچیان و ضیائیان را افاده می‌کند. پ ا ر تیة کمونیستی ناروی­گیه (پکن) (تأسیسش 1923). ا ت تیهاد مرکزی اتّفاقهای کسبة نارویگیه (تعسییوش 1899). پرتیة پرا­گریسّ، (تأسیسش 1973) ، پرتیة راست گذرا. جمعیّت «نارویگیه-ا.ج.ش.س.».

خاجگی. نارویگیه-مملکت از جیخت صناعت ترقّیکردة کاپیتالیستی. در محصولات عمومی ملّی سهم صناعت و ایپیرگیتیکه (11%، 1980) از سهم محصولات خواجگی قشلاق 5 مراتبه (6%) زیادتر است؛ در اقتصادیات مملکت کشتیرانی بحری و ماهیگیری موقع کلان دارند. در اقتصادیات نارویگیه ایکسپارت و امپارت نیز اهمیت کلان دارند. سالهای 60 ساحه‌های نو صناعت به وجود آمدند. در اقتصادیات آن کاپیتال خارجی موقع کلان دارد. در نتیجة تی­ز و تند شدن ضدیتهای اجتماعی خرکت کارپرتایی سال از سال زورتر می‌شود.

سالهای 70 نرخ و نوا 6-8% بلند شد. ساحه‌های اساسی صناعت: الکترومیتلّورگیه، الکترو­خیمیه، سیلّیولازه و کاغذ و صناعت استحصال محصولات ماهی. در صناعتن معدن استخراج معدن آهن، تیتن، پیریت، مس، روح انگشتسنگ و غیره اهمیت کلان دا­رد. نیفت و گاز نیز استحصال می‌­شود. انرژیتیکة مملکت خیلی خوب ترقّی کرده است. زیاده از 99%-ا قوّة الکتر را گاس-ها استحصال می‌کنند؛ از جهت استحصال قوّة الکتر به 1 نفر اهالی (سال 1980 1984 ملرد کوت-ساعت انرژیه استحصال شده بود). نارویگیه در جهان کاپیتالیس­تی جای 1-عمرا می‌گیرد. متالورگیة سیاه به گدازش الکتروچوین، الکتروپولاد و فیرّاخوله‌ها مخصوص گردانیده شده است. نارویگیه از جهت استحصال الیومینیی در اوراپة غربی در جای 1-م و در جهان کاپیتالیستی در جای 4-م (بعد از شمه، ژاپن، کنده) می‌ایستد.

به غیر از آن روح الکترولیتی، نی­کیل، مس، مگنیی نیز استحصال می‌شود. ساحه‌های اساسی صناعت ماشینسازی و کارکرد متال: کشتی‌سازی، الکتروتیخنیکه و رادیوالیک­ترانیکه. نارویگیه از جهت کشتی‌سازی در جهان کاپیتالیستی در جای 7-م می‌ایستد. صناعت الکتروخیمیه اساساً با استحصال نوریهای نیتروژنی و کربید کلسیی مشغول است. سنا­ت کارکرد چوب، سیلّیولازه و کاغذ و صناعت سبک خیلی ترقّی کرده‌اند. در صناعت خوراکواری استحصال محصولات ماهی و روغن و پنیر و غیره موقع بغایت کلان دارد.

خاجگی قیشلاق. نارویگیه مملکت کوهسار می‌باشد، بنا بر این همگی 2، 6 %-ا  تیرّیتاریة آن کشت‌باب است. میدان علف و مرغزار باشد، 0، 4%-را تشکیل می‌دهد. نارویگیه اساساً چاروای گوشت و شیرده پرورش می‌کند. از زراعت غلّه‌دانه اساساً سولی، جو، از زراعت تکنیک کرتاشکه کشت کرده می‌شود. سال 1981 مملکت (به حساب هزار cap) 966_گاو، از آن جمله 378 ماده‌گاو، 1920 گوسفند، 708 خوک، 6، 3 ملن پرّنده داشت. نارویگیه سال 1980 قریب 2، 6 ملن. ت. ماهی گرفته بود.

نقلیات. از 3/2 حصّة ‌بارکشانی داخلی و از 10 9 حصّة ‌بار ایکسپارتشونده به نقلیات بحری راست می‌آید. بندرهای اساسی: آسلا، بیرگین، ستونگیر، نرویک. طول راه آهن-4، 3 هزار کم؛ راه اتومبیلگرد-78، 1 هزار کم (1977). ایراپارتهای اساسی: فارنیب و (آسلا) ، سوله (ستون­گیر) و بودیا.

سودای بیرون. نارویگیه به خارجه محصولات صناعت الکترومیتلّورگیه، الکتروخیمیه، سیلّیولازه و کاغذ و غیره برآورده از خارجه ماشین، سوزشواری، متالهای سیاه گزوار، خوراکواری میخرد. شریکان اساسی سودایش: بریتنیة کبیر، شویتسیه، فنلیندیه، رفگ. واحد پول-کرانه.

نیگهداری تندرستی. سال 1972 به 1000 نفر اهالی تولد 16، 6، فوت 10، فوت کودکان نوزاد 12، 7 نفر راست آمد. سببهای اساسی فوت: کسلیهای دل، سرطان، ورم شش، سل، کسلیهای جمایی و غیره. سال 1970 در مملکدت 335 کسل‌خانة دارای 42، 4 هزار کت (به 1 هزار نفر اهالی 10، 1 کت) بود. سال 1971-5، 7 هزار دُختُر (1 دُختُر به 431 نفر اهالی) ، 3، 3 هزار دُختُر دندان، 1، 3 هزار فر­مسیوت و قریب 14 هزار کارمند میانة طبّی به اهالی خذمت رساند. 2 فکولتیت طبّی انیویرسیتیتها کدرهای طبّی تییار می‌کند. در مملکت کورارت و سپتاریه‌ها هستند.

ماریف. در نارویگیه اوّلین مکتبها در عصر 12 در آسلا، بیرگین، ترانخییم گشاده شده بودند. موافق قانون سال 1848 تعلیم کودکان از سن 7 تا 13-14-سالگی حتمی بود. سیستم حاضرة معارف نارویگیه از مؤسسه‌های تامکتبی cap می‌شود. تعلیم حتمی ابتدایی از مکتب 8-ساله و مکتب 1-سالة علاوگی عبارت است؛ مکتب میانة معلومات عمومی-گیمنزیة 4-5-ساله. سال تحصیل 1971-1972 در مکتبهای حتمی معلومات عمومی 571، 6 هزار، در مکتبهای میانه ق­ریب 73 هزار، در آموزشگاههای کسبی و در مکتبهای میانة مخصوص 67 هزار خواننده تحصیل کرد.

نارویگیه 4 انیویرسیتیت دارد: انیویرسیتیت آسلا (تأسیسش 1811) ، بیرگین (1948) ، ترانخییم (1968) و ترامسیا (1972). سال تحصیل 1972-1973 در مکتبهای عالی زیاده از 34 هزار استودینت تحصیل می‌کرد. کتابخانه‌های کلان: کتابخانة انیویرسیتیتها، کتابخانة شهری آسلا. موزیّها: موزی خلقی نارویگیه (تأسیسش 1894) ، موزی انیویرسیتیت یادگاریهای زمانهای گذشته (1828) ، نگارستان ملّی (1837) ، موزی صنعت عملی (1876) ، موزی مونک (1963) ، موزی ویگیلنّ (1947) ، موزی زاالوژی (1820) ، موزیّهایی، که در آنها کشتیهای ویکینگهای نارویگیه، کشتی ر. اموندسین و ف. ننسین «فرم» و عمد ت. خیییردل «کان-تیک» (در آسلا) محفوظند.

یلم و مؤسسهای علمی. موقع خوب گیاگرفی نارویگیه به ترقّیکردن کشتی‌سازی و بحرنوردی مساعدت نمود. بحرنوردان نارویگیه هنوز در آخر اسریهای 8 به سیاحتهای درازمدّت بحری برآمده آخرهای عصر 9 اسلندیه، عصر 10 گرینلندیه و امی­ریکة شمالی را کشف کردند. به دنیه همراه کرده شدن نارویگیه (1380) ترقّیات آن را به مدّت دراز بازداشت. تنها عصرهای 17-18 به توفیل در نارویگیه پیدا شدن مناسبتهای کاپیتالیستی و بهتر گردیدن علاقة آن با دیگر دولتها برای انکشاف علم شرایط خوب فراهم آمد. ابتدای عصر 17 ی. مونک به سوی قطب شمالی چند سفر تدقیقاتی کرد.

سال 1811 در کریستینیه (آسلا) انیویرسیتیت تأسیس یافت، که آن در ترقّی علمهای طبیعت‌شناسی موقع مهم داشت. با آغاز اوج انکشاف صناعت (سالهای 40 عصر 19) در ساحة طبیعت‌شناسی، عالم نباتات، عالم هیوانات بهر، گیالا­گیه، متیمتیکه، شیمی و دیگر ساحه‌ها تدقیقات برده شد. ساحه‌های ن­و علم: مکانیکة کونتی، فیزیکة ید را، رادیوخیمیه، تسیتالوژی و گی­نیتیکه به وجود آمدند. تدقیقاتهایی، که در ساحة گیالوژی، گیا­فیزیکه، میتارالاگیه گذرانیده شدند، در عالم مشهور گردیدند. در تدقیق ارکتیکه و ان­ترکتیکه سیاحتهای عالمان نارویگیه، خصوصاً سیاحتهای ف. ننسین، آ. سویرد­روپ، ر. اموندسین موقع بغایت ک­لان داشت. بعد جنگ دوّم جهان (1939-1945) در ساحة نگهداری تندرستی، خواجگی قشلاق و جنگل، چارواداری، شکار ماهی، متالورگیه، الکتروتیخنیکه، الکتروخیمیه، کشتی‌سازی، صناعت سیلّیولازه و کاغذ تدقیقات علمی گذرانیده شدند.

غایه‌‌های مارکسیزم از آخر سالهای 80 عصر 19 در نارویگیه پهن شده با تشکیل یافتن پرتیة کمونیستی ناروی­گیه (1923) پُرزور شدند.

متبوات، رادیو و تیلیویزیان. سال 1974 در نارویگیه 158 نامگویی گزیته نشر می‌شد، که 81 نامگویی آن گزیتة هرروزه می‌باشد. گزیتة کلانترین «افتینپاستین» («aftenposten») از سال 1860، آرگن پرتیة خییری؛ «دگبلدیت» («dagbladet») از 1869، آرگن پرتیة وینستری؛ «اربییدیربلدیت» («arbeiderbladet») از 1884، آرگن مرکزی پرتیة کارگری ناروی­گیه؛ «فریخیتین» («friheten») تا 1940 «اربییدیرین» نام داشت) از 1923؛ آر­گن مرکزی پرتیة کمونیستی نارویگیه. اگینتی اخباراتی-بیورای تلگراف نارویگیه، تأسیسش 1867. زیاده از 70 رادیوستنسیه دا­رد. تلویزیون از 1960 کار می‌کند.

دبیات. نمونه‌های ادبیات قدیم، که تا روزهای ما باقی مانده است (داستان «خیال در خواب» و موقالمة دیدکتیکی «مرآت شاه») در دورة فئودالیزم (عصر 13) ایجاد شده‌اند. عصرهای 14-15 جنر قصّه به وجود آمد. در دورة تابع د­نیه بودن نارویگیه ادبیات آن ترقّی نکرد. زبان دنییگی مدّت د­راز زبان ادبی نارویگیه گردید. ادبی­یات نارویگیه در عصر 18 برابر اوج گرفتن روحیة ملّی و وطن‌پروری انکشاف یافت. آخر عصر 18-ابتدای عصر 19 در ادبیات دراماتورگیه و لیریکه موقع مستحکم پیدا کرد. سالهای 40 حرکت ادبی رمانتیکة میل­لی به وجود آمد. نمایندگان را­منتیزم به ایجادیات دهنکی خلق رویی آورده، افسانه‌های خلقی را نشر نمودند. در نیمة دوّم سالهای 50 در ادبیات نشانه‌های رئالیزم پیدا شد.

در اثر سه‌جلدة درموی بیاریسان «سیگورد بدخشم» در رمان یکابینی کمیلّه کال­لیتّ «دختران امتمنّ» عنصرهای رئالیزم دیده می‌شوند. میانة سالهای 70-اوّل سالهای 90 در ادبیات رئالیزم تنقیدی حکمران گردید. در پیسه‌های بیارنسان «محرر» و «مفلسی»، در رمانهای و. ل حیات همان دوره انعکاس یافته است؛ در پیسه‌های ابسین ضدیتهای داخلی حیات برجوزی نشان داده شده است. در اوّل عصر 20 زیر تأثیر واقعه‌های سیاسی و مبارزة صنفی موقع رئالیزم مستحکمتر گردید. یه. کریستین‌سن، ک. ایلستیر، ر. السین راجع به زوال مدنیّت برجوزی اثرها آفریدند. ا. تویدت، پ. ایگگی، باییر، گ. سکاتّ، س. مارین و دیگران حیات مردم عادّی را تصویر نمودند. واقعه‌های جنگ یکم جهان، گغلبة روالوتسیة کبیر ساتسییلیست اکتبر در روسیه و ساختمان جمعیّت سوسیالیستی در ا.ج.ش.س. در ادبیات نارویگیه انعکاس یافته‌اند.

بوهران اقتصادی جهانی 1929-33، تارفت قوّت گرفتن خرک­ت کارگری، خوف فاشیزم بسیار ادیبان نارویگیّه را به موقع مارکسیزم آورد. سالهای 1936-1937 سرور قوّه‌های پیشقدم جرنل «velenfrom» به شمار می‌رفت، که شاعر، دراماتورگ، نثرنویس ن. گریگ ناشر آن بود. در ایجادیات ر. نیلسین، ا. پاشی آسیی موضوعهای روالوتسیانی انعی­کاس یافتند. در دورة از طرفی

قوشونهای فاشیستان اسمیس استیلا شدن نارویگیه اکثر نویسندگان در مبارزة ضدفشیستی اشتراک کردید. یک قطار نویسندگان به حبس گرفته شدند، بعضیها مهاجرت کردند. اکثریّت اثرهای بعد جنگ ایجادشده به موضوع حرکت مقابلت بخشیده شده‌اند. اتّفاق نویسندگان نارویگیه سال 1893 تأسیس شده است.

میعماری و سنعتی تسویری. باز یافتهای قدیم تیرّیتاریة نارویگیه به دوره‌های نیالیت و برنجی منسوبند. در میانه‌های هزارة 1 میلاد کشیدن صورت هیوانات رسم شده بود. از آخر عصر 8-ابتدای عصر 9 صنعت عصر میانگی نارویگیه تشکّل یافت. کلیساهای چوبین عورنیس و بارگونّ، که در عصر 11 ساخته شدند، یکی از بهترین نمونه‌های صنعت معماری عصرهای میا­نة نارویگیه به شمار می‌روند. ساختمان بناهای خشتین از عصرهای 12-14 cap شد. عصرهای 13-14 در صنعت تصویری اسلوب گاتیکه رواج یافت.

ز دست دادن استقلالیت، از جهت اقتصادی سست شدن مملکت ترقّیات صنعت تصویری نارویگیّه را در آخار عصرهای 14-16 بازداشت. در عصر 18 اسلوب براکّا و راکاکا موقع سیاسی پیدا کردند. آخر عصر 18-ابتدای عصر 19 اسلوب کلسّیتسیزم پیدا شد. اوّلین رسّام برجستة ملّی عصر 19 یو. ک. ک. دل (یکی از تشبثکاران تأسیس نگارستان ملّی در آسلا، جمعیّت محافظت یادگاریهای دوره‌های قدیم) می‌باشد، که چندین منظره‌های پراحساس قهرمانانه آفریده است. از میانة عصر 19 موضوع حیات خلق (ا، تیدیمنّ. x. گودی، ف. کالّیتّ) مقام مخصوص پیدا می‌کند.

اخیر عصر 19 در نتیجة اندوسترییکنانی ممل­کت، تیز و تند شدن ضدیتهای اجتماعی و مستحکم گردیدن خودشناسی ملّی خلق نارویگیه نمایندگان پیشقدم صنعت معماری و تصویری به انعکاس حیات آن کمر بستند. در نیمة یکم عصر 20 در صنعت تصویری صنعت مانومینتلی آرایش موقع کلان پیدا کرد. در نیمة دوّم عصر 20 در صنعت تصویری جریانهای اب­سترکسیانیزم و مدرن پیدا شو­دند. در اثرهای یک قطار رسّامان و گرفیکها عنعنه‌های ریلیستانة دموکراتی ادامه‌ دارد. سنع­ت عملی (مسگری، زرگری، کنده‌کاری، بافندگی، کشیده‌دوزی، تربافی و غیره) از قدیمولییام در بین دهقانان معمول است.

موسیقی. موسیقی در نارویگیه از زمانهای قدیم پیدا شده است. اسبابهای قدیمة موسیقی: بکّیخارن، پریلّر، تریلّیخارن، سیلی. نارویگیه با اسکیپکنوازان ماهر خود ک. لوراسین، ن. ریکوی مشهور بود؛ عنعنة آنها را در عصر 19 ت. اودونسین دوام داده است. سالهای 1850-1960 x. خیرولف، v. بولّ و دیگران اساس‌گذاران مکت­ب موسیقی ملّی نارویگیه بودند. فعالیّت آنخا برای گل‌گلشوکوفی ایجادیات ه. گریگ زمینة خوب تییار کرد. اساس‌گذار موسیقی معاصر ن. ف. و. ولین به ایجادیات بسیار

بستکاران سکندینویه تأثیر رسانیده است. داستانهای سمفونی x. سیویرود (سمفونیة 7-ام او به غلبة ا.ج.ش.س. بر استیلاگران فاشیستی بخشیده شده است) سزاوار دقّت است. در نارویگیه 8 اتّحاد موسیق، اب نارویگیه، کامیتیت دایر به مسئله‌های موسیقی، 2 کانسیروتاریه (آسلا، بیرگین) و غیره هست. از سال 1953 این جانب هر سال ماه مه‌ای فیستی­ول موسیقی ملّی برگزار می‌گردد.

بلیت. در اوّل عصر 19 به سپیکتکلهای درموی انتیرمیدیه‌های رقصی داخل کرده شدند. بعد جنگ دوّم جهانی برای تشکیل نمودن بلیت ملّی اوّلین سعی و کوشش کرده شد. بلیتمییستیر گ. کالاس سال 1945 بلیت سندینگ «قصّة جسارت» را به صحنه گذاشت؛ بعد دستة سییار بلیت نارویگیّه را تشکیل کرد. سال 1959 بعد تشکیل شدن آپیرة نارویگیه دستة بلیت به هیت آن داخل شد. سالهای 60-70 «شکارچیان افسانوی» پرتاس، «دفنیس و خلایه» رویل به صحنه گذاشته شدند، که آن از کامیابیهای کلان بلیت ملّی نارویگیه شهادت می‌دهد.

تیتر. تئاتر ملّی فعالیّت خود را از نمایشهای خردی، که در آنها عرف و عادتهای دینی و میش انعکاس می‌گردیدند، cap کرده است. در میانه‌های عصر 18 در کریستینیه (آسلا) و بیرگین اوّلین دسته‌های هوسکاران صنعت تئاتری به و­جود آمدند. سال 1780 در کریستینیه تئاتر دائمی تشکیل یافت. سال 1850 در بیرگین تئاتر نارویگیه، سال 1899 در آسلا تئاتر ملّی گشاده شد. در این تئاتر اثرهای ابسین، بیارنسان، و. شکسپیر، ف. شیلّیر، یو. ا. ستریپبیرگ، ب. شو و دیگران به صحنه گزاش­ته شدند. آخر عصر 19 ابتدای عصر 20 در کریستینیه، بیرگین، ترانخییم، ست­ونگیر تئاترهای نو گشاده شدند. سالهای 20-30 بهترین کالّیکتیوهای تئاتر درمه‌های ضدبورجوزی x. کراگ، اثرهای نویسندة کمونیست نارویگیه گریگ را به صحنه گذاشتند. بار یکم تئاتر نارویگیه اثرهای دراماتورگهای ساویتی را (م. گارکیی و دیگران) نمایش داد.

یستیلای فاشیستان ان­کیشاف صنعت پراگریسّیوی تئاتری را بازداشت. در دوام جنگ دو­یوم جهان بسیار ارتستان به خارجه هجرت کردند. بعد آزاد شد­ن مملکت تئاتر تیز انکشاف می‌یابد. تئاترهای نارویگیه اثرهای ا. پ. چخاو، ا. س. تورگینیف و دیگران را به صحنه می‌گذارند. در آسلا مکتب تئاتری دولتی (تأسیسش 1953) هست، که آن اکتور و ریجیسّیار تییار می‌­کند.

کینا. استحصال فیلمها در نارویگیه سال 1908 cap شد. سالهای 30 دایر به مسئله‌های تیز و تند اجتماع و اخلاقی فیلمها آفریده شدند. بعد جنگ دوّم جهانی بخشیده به حرکت مقابلت، مبارزه بر ضد استیلاگران «ما زنده ماندن می‌خواهیم» (1946، ریجیسّیار و. دلگر) ، «گریزه‌ها» (1946، ریجیسّیار ت. سنّیا) ، «نه حیات» (1957) ، «احاطه» (i960، ریجیسّیار ا. سکاواپ) ب­رین فیلمها به نوار گرفته شدند. سال 1968 کینیمتاگرفستان نارویگیه در آفرینش فیلم یکجایه ساویتی-نارویگی «همگی یک حیات» (ریجیسّیار س. گ. میکالین) ، که به ه­یات و فعالیّت ف. ننسین بخشیده شده است، اشتراک کردند. در مم­لکت کینای حجّتی علمی و عامّوی و مولتیپلیکتسیانی ترقّی کر­ده است.

د .: ارما و ر. ا. ، نارویگیه، م. ، 1950؛ کاشی نتیوس کیی و. س. ، نار­ویگیه. ایکانامیکه ا ونیشنیّه تارگاولیه، م. ، 1957؛ آ’دیلّ ه. ، سکندینویه، م. ، 1962؛ استاریه زروبیجنایی لیتیرتورы پاسلی اکتبرسکایی روالیوتسی، چ. i، 1917-45„ م. ، 1969؛ اسکوسّتوا نارویگی، «وسیابشل استاریه اسکوسّتو»». م. ، 1960-65؛ استاریه زپدنایوراپییسکاگا تئاتره، ت. 5، م. ، 1970؛ ک ا ن ا. س. ، استاریه سکن­دینوسکیخ سترن (دنیه، نارویگیه، شویتسیه) ، م. ، 497. 1.