نشانه‌های حربی

نیشایهایی، که در لباس نظامی دوخته یا چسپانده شده، به رتبه و درجة خذمتچیان حربی اشارت می‌کنند و به کدام نوع قشون تعلق داشتن آنها را نشان می‌دهند. نشانهای حربی را در ا.ج.ش.س. پریزیدیوم ساویت عالین ا.ج.ش.س. مقرّر می‌کند. در ارمیه‌های حاضره پاگانها، نشان کلّه‌پوشها، پیتلیتسه‌ها-ایمبلیمه‌ها، نشانهای سر سنگی و آستینی، کنتها و لامپسها نشانهای حربی به شمار می‌روند.

در روسیه عصرهای 16-17 در قشونهای ستریلیتسها آفیتسیران و عسکران قطاری با لباس و اسلحه از هم فرق کرده می‌شدند. سال 1801 برای همه گونه قسمها پاگانهای هررنگه جاری گردیدند. سال 1807 پاگانها را با ایپالیته‌ها عوض نمودند.

در آسیای میانه، قشونها از دوره‌های قدیم به سواره و پیاده تقسیم شده، از روی سر و لباس، یراق و اسلحه و افزار اسپ فرق می‌کردند. در عصرهای 8-7 تا میلاد سوارگان خود پوشیده، با جوشن و سپر و شمشیر، عسکران پیاده لباس نسبتاً سبک در بر کرده، با سیپ­ر و نیزه مسلّح می‌شدند. تصویر سر و لباس، یراق و اسلحه و محاربه‌ها در بازیافتهای آرشیالوگی نیز وامیخورند. در یکی از پلستینکه‌های طلایی، که از خزانة عمو به دست آمده است، جنگاور سکای تصویر یافته است، که لباس جنگی پوشده، اکینک (نوع خنجر) آویخته است. در ریلیف تخت جمشید دو جنگاور سکان عکس یافته‌اند، که آنها کلاه مخروطی پوشیده، با نیزه‌ها مسلّح شده‌اند. این نگارشات با معلومات گیرادات راجع به لباس عسکران پیادة سکایها موافقت می‌کند. او قید می‌کند، که عسکران پیادة سکایی کولاه مخروطی پشمی پوشیده، با نیزه و تیر و کمان مسلّح می‌شدند.

در منبعهای تاریخی و بازیافتهای آرشیالوگی راجع به لشکر منتظم سغد در عرفة استیلای عرب معلومات پراکنده‌ای موجود است. موافق اخبار طبری، اسک­ران اخشیدهای سغدی به دو گروه-لشکر منتظم و آتریدهای مخصوص جدا می‌شدند، که آنها را چکیر می‌نامیده‌اند. سال 1933 هنگام حفریات قلعة موغ سپری چوبی به دست آمد. در روکش چرمی سپر سواره‌ای تصویر یافته است، که کمزول دراز پوشیده، میانش را با کمربند زرّین بسته، با شمشیر، تیر و کمان، خنجر و گرز مسلّح شده است. از روی کمر­بند زرینش تخمین کردن ممکن است، که در سپر جنگاوری از طبقة دارا عکس گردیده است. راجع به عسکران پیادة سغد تصویر جنگاوران سغدی در دو تختچة گلی معلومات می‌دهد. در هر دو تختچه جنگاورانی تصویر شده‌اند، که در بر کمزول دراز، در cap خود، به دستان دستپوشک چرمی و در دست راستشان نیزه دارند.

در عهد سامانیان قشون به ترتیب مویین درآورده شد، که آن پیش از همه به ساخت اقتصادی و سیاسی جمعیّت فئودالی آسیای میانه وابسته بود. لشکر سامانیان به دو کتگوری-منتظم (گور­دیه) و لشکر خلقی جدا می‌شد. صف گوردیّه را از حساب غلامان پُر می‌کردند. سیستم تربیة غلامان وجود داشت. برای فرق کردن به عسکران از روی سال خذمتشان لباس گوناگون می‌دادند. موافق معلومات نظام‌الملک، غلام در سال اوّل خذمت به صف قشون پیاده داخل شده، لی­باس عادّی پختگی-زپدنجی می‌پوشید. سال دوّم به او اسپ و افزار عادّی می‌دادند، در سال سوّم به گرفته گشتن نوع مخصوص شمشیر-قرچور حقوق پیدا می‌کرد، سال پنجم صاحب لباس نیم‌ابریشمی، گرز، جلو ستاردار می‌گردید، سال هفتم او را وثاقباشی (سردار خیمه) تعیین می‌کردند. همچون نشان فرقیّت حربی کلاه سیاه نمدی و جامة زربافت می‌پوشید.

کار حربی خصوصاً در عهد تیمور وسعت یافت. تیمور برای به عمل برآوردن نقشه‌های غارتگرانل خود کار حربی را تکمیل داد. لشکریان از روی رنگ سر و لباس، ساخت خود، یراق و اسلحه و افزار اسپ از هم فرق می‌نردند. تیمور برای آتریدهای علی‌حده سر و لباس رنگ مخصوص و نشانهای گوناگون جاری نمود. برای گروههایی، که در کوهسار عمل می‌کردند، سر و لباس مخصوص سبک مقرّر شد. در نیمة دوّم عصر 18 قشون امارت بخارا تنها از سوارگان-نوکران عبارت بود، که آنها به دهی، پنجاهی، سدی و هزاری تقسیم می‌شدند. تنها سال 1837 امیر نثر‌الله به تشکیل لشکر منتظم شروع نمود. او پیش از همه به تشکیل قشون پیاده اهمیت داد. از حساب اسپرال روس گروه توپچیان تشکیل کرده شد. برای سربازان کولوچة ماهوتی گلگون و سیاه، ب­رای توپچیان کولوچة زرد، شیم سفید، تلپَک پوست برّه جاری گردید. سر و لباس سربازان و سرلشکران را تاجران بخارایی از روسیه می‌آوردند.

بعد faلبة روالوتسیة کبیر سوسیالیستی آک­تیبر در ارمیة سرخ اوّلین نشانهای حربی ژانویه 1919 جاری شد. با اوکه‌ز پریزیدیوم ساویت عالی ا.ج.ش.س. از 6 ژانویه 1943 برای هیت شخصی فهب پا­گان جاری گردید. در فهب برابر پاگانها، در سر آستین نشیوکه (علامت فرقیّت درجة عسکران، که به آستین دوخته می‌شود) نصب می‌کنند. نشانهای حربی سال 1970 در سر آستین هیت عسکران قطاری و سیرجنتها، اینچنین دیگر نمودهای قوّة مسلّح نیز جاری کرده شد.

د .:      ترایتسکیه ا. ا. ، واینّایی دیلا و بوخری پ پیروایی پالاوینی 19 وینه، (سب. ستتیی پا استاری ا فیلال. پراداف سریدنیی ازی) ، «تر. ایه ان تدجیکسکایی سّر»، ت. 17. استالینبد، 1953؛ د ج ا ل ا ل آ و ا. ، ساگد نه کنو­نی عربسکاگا نشیستویه ا باربه ساگ-دییتسیف پراتیو عربسکیخ زوایوتیلیی و پیروایی پالاوینی 8 و. ، «تر. ایه ان تدجیکسکایی سّر»، ت. 90، استالینبد، 1961؛ استاریه تدجیکسکاگا نراده، تّ. 1-2، م. . 1963-64؛ گفوراف و. گ. ، تدجیک. دریونییشیه، دریونیّه ا سرید­نیویکاویه استاریه. م. ، 1972.