موسرّع

موسرّع (عربی-در دوطبقه ساختن) ، بیتیست، که هر دو مصرع آن قافیه داشته باشد. بعضی شاعران قصیده‌سرا در داخل یک قصیده دو و یا زیاده از آن بیت موسرّع آورده‌اند یا این که تجدید مطلع کرده‌اند. در قصیده‌ای، که دو بیت موسرّع دارد، مطلع دوّم بعد از اتمام تغزّل آورده می‌شد و گاهی ضمن قصیده غالی را مطابق قافییبندی مطلع آن قصیده ذکر می‌کردند. چنانچه، ابن یمین فریومدی تشبیب قصیده‌ای را با این مطلع-بیت موسرّع آغاز کرده است:

ساق، بیا، که موسم نوشیدن مول است،

 هم راغ پُر ز لاله و هم باغ پرگل است.

پس از مدح ممدوخ غزلی را در هفت بیت با مطلع زیرین می‌آورد:

جانا، رخ تو قبلة خوبان کابل است.

 زولف تو عنبر است، کو لالاش سنبل است.

گاها شاعران غزل و قصیده‌های خود را با دو-سه بیت موسرّع آغاز می‌کردند و دانشمندان علم بدیع در یک آن را مطلع خوانده‌اند، درچند که مطلع بیت اوّل است. رودکی، منوچهری، قطران، سنایی، سعدی و دیگر شاعران بزرگ با دو-سه بیت موسّرّع قناعت نکرده، در تمام مصرعهای یک قسم قصیده و غزلهای خود از اوّل تا آخر عمومیت قافیّه را رعایه کرده‌اند، که چنین قصیده و غزلها را در علم بدیع قصیده و غزلهای موسرّع یا تمامّت ل ا ع می‌نامند. هرچند در ترجیع‌بند و ترکیب‌بند، غیر از بند اوّل، که بیت یکمش خوکم مطلع آن بند را دارد (همقافیه آوردن ابیات بندهای دیگر در نظم کلاسیکی فارس-تاجیک معمول نبوده است) ، گاها شاعران نوجو تمام ابیات در بند را قا-فیه بسته، موسرّع آورده‌اند.

دبیات:        اتا‌الله هوسینی. بدایع-اس-صنایع، دوشنبه، 1974. س. عمراناو.