مورکّبگولها

مورکّبگولها (asteraceae compositae) ، عایلة رستنیهای دو-پلّه را گویند. در تمام کورة زمین قریب 25 هزار نمودشان موجود است. اکثریّت مرکّبگولها رستنیهای علفیند. در ارزهای معتدل مرکّبگولهای نیم‌بتّه و بتّه و در تراپی­کی بتّه و درخت بیشتر می‌رویند. مرکّبگولهای آبی، باتلاقی و لینه کمند. مرکّبگولها برگهای پی هم، بعضاً رو به رو جایگیرشده، خوشه‌گل سبتک دارند. گل مرکّبگولها بیکاسبرگ، گردبرگش 5-تا، غورکش پایانی یکخانگی بوده، گینیسیش از 2 می‌وبرگ عبارت است. در اتّفاق ریسپوبلیکه‌های ساویتی سوسیالیستی ا.ج.ش.س. قریب 225 جنس و زیاده از 3، 5 هزار نمود مرکّبگولها معلومند. در تاجیکستان قریب 105 جنس و 600 نمود مرکّبگولها از کوههای پست تا ناحیه‌های ابدی با برف پوشیده شده می‌سبزند. در بین آنها نمودهای جنس خارلف (زیا­ده از 115 نمود) ، شیباغ (قریب 60 نمود) ، یورینیّه (زیاده از 30 نمود) بیشتر پهن شده‌اند. نمودهای جنس gerbera، acroptilon، echinopa، polytaxis و غیره (در کدامی 1 نمود دارد) کم می‌رویند. یک قطار مرکّبگولها ریشة غفس لوندمانند دارند. به آنها نمودهای جنس scorzonera، helianthus و غیره منسوبند. در بی­ن مرکّبگولها رستنیهای دارویی خیلی بسیارند. macلن، بابونه، درمنة رومی، کاسنی، ترخون و غیره.

بیسیار نمودهای مرکّبگولها رستنیهای عسل‌آور و خوراک چاروا می‌باشند. نمودهای جنس شیباغ در چراگاههای تیره‌ماهی و زمستانه خوراک اساسی بز و گوسفند به شمار می‌روند.

در بین مرکّبگولها رستنیهای آرایشی نیز خیلی بسیارند. macلن، عبّاسی، بخمل‌گل، داوودی، کرتاشکه‌گل، کیکواش، مینا و غیره.

یک قطار رستنیهای مهم خواجگی قیشاق، به مانند آفتاب‌پرست، معسر، قاقو، کاسنی، انگنار، گوییوله و غیره نیز به مرکّبگولها منسوبند. بعضی مرکّبگولها (تلخه، خار مارک، شیر خرک) علفهای بیگانة زراعتند.

دبیات: تسویتاوادستوا و گارادخ ا پاسیال­کخ تدجیکیستنه، دوشنبه، 1965؛ پالی­کاو پ. پ. ، سیستمتیکه ا پرایسخاجدی­نی سلاجناتسویتنыخ، المه-اته، 1967.

س. یو. یونساو.