موختاری غزنوی

موختاری غزنوی حکیم بهاءالدّین ابن عمر (1081/82، غزنه-1118/19، همان جا) ، شاعر و دانشمند فارس-تاجیک. اوّلها «عثمان» تخلّص می‌کرد. مختاری غزنوی از علمهای نجوم، هندسه، ریاضیات، طبّ، حکمت، حدیث، فقه، ادبیات عرب و غیره بهره‌ور بوده است. هرچند که بی‌واسطه شاگرد مسعود سعد سلمان نبود، او را استاد خود دانسته، در بعضی قصیده‌ها وصف نموده است. سنایی مختاری غزنوی را استاد خود می‌داند. مختاری fزنوی تقریباً در همة نوعهای اساسی نظم کلاسیکی شعر گفته است. قصیده‌های مختاری fزنوی اساساً در مدح شاهان غزنوی و بعضی شاهزادگان سلچوقیند. مختاری fزنوی در قس-دگویی بیشتر به رویة ازرقی هرویی، عنصری، معزّی و مسعود سعد سلمان توجّود داشت. در اشعارش از صنعتهای لفظی بیشتر استفاده کرده است. مخصوصاً، ترکیب‌بندهایش لطیف و روانند. مثنویهای «شهریارنامه» و «هنرنامة یمینی» به قلم مختاری fزنوی ته-الّوق دارند. در «برزونامه» عطا ابن یعقوب سرگذشت پسر سهراب-نبیرة رستم بیان گردیده است. «شهریارنامه» به سرگذشت شهریار-پسر برز و بخشیده شده، دوام منطقی «برزونامه» است. موضع عملیات «شهریارنامه» هندوستان می‌باشد. مندرجة غایوی اثر به سیاست پیشگرفتة غزنویان موافق کنانده شده است. «هنرنامة یمینی» به یکی از منصبداران زمان شاعر یمینودّوله امیر اسماعیل بخشیده شده است. در این مثنوی بعضی نقطه‌های مهم ترجمة حال مختاری غزنوی، عقیده و افکار او بیان گردیده، اینچنین وقوف شاعر را از مسئله‌های نجوم و فلسفه تا اندازه‌ای معلوم می‌کنند.

دبیات: ب e p ت e ل س ا. ه. . استاریه پیرسیدسکا-تدجیکسکایی لیتیرتورы، مسکو، i960. ت. نعمتزاده.