میرزایف عبدالغنی محمّداویچ

میرزایو عبدالغنی محمّداویچ (12. 12. 1908، ش. کتاب ولایت قشقدریای راس ازبکستان-16. 8. 1976، دوشنبه) ، ادبیات‌شناس ساویتی تاجیک، آکادمیک اف راس تاجیکستان (1957؛ اعضا-کارّ. 1951) ، دکتر علمهای فیلالاگی (1957) ، پروفسور (1960) ، خادم خذمت‌نشان‌دادة علم رسّ تاجیکستان (1959) و راس ازبکستان (1966). از عایلة ضیایی. بعد ختم فکولتیت شرق‌شناسی انیویرسیتیت دولتی لنینگراد(1939) در انستیتوت پیدگاگی ش. دوشنبه از زبان‌شناسی و تاریخ زبان تاجیکی درس می‌گوید. ریفیرینت سفارتخانة ا.ج.ش.س. در ایران (1942-44) ، مدیر سیکتار ادبیات (1945-47) ، دیرکتور انستیتوت تاریخ، زبان و ادبیات فیلیل تاجیکستانی اف ا.ج.ش.س. (4947-51) ، مدیر سیکتار ادبیات کلاسیکی انستیتوت زبان و ادبیات اف راس تاجیکستان (1951-58) ، مدیر شعبة شرق‌شناسی و دیرکتور انستیتوت شرق‌شناسی اف آس تاجیکستان (1958-76) بود. همچون عضو هیت وکیلان ساویتی در کانگریسّهای بینلخلقی شرق‌شناسان (21v-مونیخ، 1957؛ xxv-مسکو، 1960؛ x16-دهلی، 1964) اشتراک داشت. فعالیّت ادبی‌اش از سال 1926 آغاز یافته است. مقاله و آچیرکهایش با تخلّصهای «گلخنی»، «شهیدی» و «عبدالغنی» در گ-های «آواز تاجیک»، «بیداری تاجیک»، «تاجیکستان سرخ» و ج. «برای ادبیات ساتسیلیستی» به طبع رسیده‌اند.

وّلین اثر علمی میرزایف «در اطراف پلیانتالوژی زبان» (1936) بوده، پس از آن دایر به مسئله‌های زبان، ادبیات و فلکلور یک قطار مقاله و کتابهای او چاپ شده‌اند. میرزایف در کتاب «سییدا و مقام او در تاریخ ادبیات تاجیک» (1947) نه فقط یک سیمای برجستة ادبیات تاجیک را کشف کرد، بلکه در تقویت رویه‌های پیشقدم ادبی دورة شاعر موقع اساسی داشتن ایجادیات ادیبان دورة هنرمندان را نیز مویین نمود. او ضمن تدقیق خصوصیتهای ادبیات عصر 17 ثابت کرد، که این دوره همچون دورة انکشاف منبعدة ادبیات پیشینه در تاریخ مدنیّت خلق تاجیک موقع خاص دارد. قسم زیاد تدقیقات میرزایف به ادبیات بعد از عصر 15 بخشیده شده‌اند، که کم آموخته شده بود. میرزایف دایر به سرچشمه‌های ادبی، عاید به زندگی و فعالیّت ادیبان جداگانه یک مقدار مقالهیو رساله‌ها دارد. تنها دایر به حیات ملیحای سمرقندی و تذکره‌ و «مذاکر-ال-اصحاب» چار مقاله: «مهمترین سرچشمه دایر به تاریخ ادبیات عصر 17»، «تذکرة ملیحا و یک قطار مسئله‌های تاریخی»، «ملیحا-محقّق نظم عصر 17»، «بار دیگر در بارة تذکرة ملیحا» (ج. «شرق سرخ»، 1940-61) تألیف نموده، در کانگریسّ بینلخلقی شرق‌شناسان (مسکو، 1960) نیز در همین موضوع سخنرانی کرده است. دایر به حیات و فعالیّت ملهم بخارایی (1948) ، بدر‌الدّین هلالی (1948) ، سیفی بخارایی (1956) و کمال‌الدّین بنایی (1954-56) یک سلسله مقاله‌ها دارد. سال 1957 تدقیقات پرارزش او-«بنایی» در شکل کتاب علی‌حده نشر شد. به مناسبت جشن هزارسالگی ابوعلیابن سینا و هزار و صدسالگی رودکی مقاله و رساله‌ها نشر کرد: «حکایه‌ها عاید به ابن سینا و شخصیت او» (1953) ، «رودکی و انکشاف غزل در عصرهای xxv» (1957؛ به حروفات عربی؛ ترجمة روسی، 1958) ، «ابوعبدالله رودکی» (1958؛ ترجمة روسی، 1965). چندی از اثرهای تدقیقاتی میرزایف به ایجادیات احمد دانش و تحلیل اثرهای جداگانة او بخشیده شده‌اند: «احمد دانش و واقعه‌های قتل عام قپچاقها در نیمة عصر 19»، «احمد دانش و گزارش مسئلة استفاده برده شدن آب دریای آموو غ. در این مقاله‌ها مناسبت جریان معارف‌پروری به تمایل خلقی ادبیات گذشتة فارس-تاجیک پیوسته تدقیق شده است. یکی از ساحه‌های فعالیّت علمی میرزایف آموزش روابط ادبی خلق تاجیک با خلقهای دیگر وطنمان و شرق خارجی بود: «از تاریخ روابط ادبی ماوراءالنهر و هندوستان در نیمة دوّم عصر 16 و اوّل عصر 17» (1963) ، «علیشیر نوایی و ‌خواجه ‌حافظ» (1966) ، «رابطه‌های ادبی و تاریخ ادبیات» (1968) ، «علیشیر نوایی و عبدالرحمان جامی» (1968) و غ. اثرهای تدقیقاتی میرزایف به زبان روسی و دیگر زبانها نشر گردیده‌اند. مونوگراف «اب و عبدالله‌ رودکی» او در ایران (1975) به طبع رسید. خذمت میرزایف در نشر آثار ادبی نیز مهم است. از جمله «دیوان منتخب سییدا» (1944) ، «رساله یا مختصری از تاریخ سلطنت خاندان منغیتیه» احمد دانش (i960) ، «اشعار هم‌عصران رودکی» (1958) ، «آثار رودکی» (1958) ، «حکایت و تمثیلات» بنایی (1953) ، «اثرهای منتخب» جامی (1964) و هیسرو دهلوی (1971-75) با اشتراک بی‌واسطه و با راهبری او چاپ شده‌اند. در تألیف کتابهای درسی زبان و ادبیات برای مکتبهای میانه همکاری داشت. بارها به دیپوتتی ساویت عالی راس تاجیکستان (دعوتهای 2-5) انتخاب شده است. اعضای سیکتسیة شرق‌شناسان انجمن عمومی‌اتّفاقی روابط مدنی با کشورهای خارجی، اعضای پرولینیة انجمن روابط مدنی ا.ج.ش.س. با مملکتهای عرب، اینچنین معاون رئیس انجمن روابط مدنی تاجیکستان با مملکتهای عرب بود. از سال 1948 عضو این ا.ج.ش.س.. با 2 آردین بیرق سرخ محنت، 2 آردین «نشان فخری»، مدالها، گرماته‌های فخری پریزیدیوم ساویت عالی رسّ تاجیکستان مکافاتانیده شده است.

اس .: سییدا و مقام او در تاریخ ادبیات تاجیک، استالین‌آباد، 1947؛ بنایی، استالین‌آباد. 1957؛ اب و عبدالله‌ رودکی، استالین‌آباد، 1958؛ سیزده مقاله. د. . 1977.

د .: پیستیل تدجیکیستنه، د. ، 198گ. میرایف ا. م. (بیبلوگرافیه). د. ، 1965.