میرّیخ

میرّیخ (ار. ci-ا) ، بهرام، یکی از سییاره‌های سیستم آفتاب. علامت استرانامی‌اش cf (در اس­ر «کتاب-ات-تفهیم» ابوریهان بیرونی) بنا به صنعت تنجیم منجّمان شرق آن را همچون برانگیزندة جنگ و خونریزی حساب می‌کردند. از آفتاب در مسافة اندریک 1، 524 واحد است­رانامی (227، 8 ملن کم) واقع است. همواری مدار سییاره به همواری ایکلیپتیکه به اندازة 1، 8* مایل است. سرعت حرکت مریخ از روی مدار به حساب میانه 24، 2 کم/سان است. دور گردش سیدیری مریخ 687 شباروز است. ردیوس ایکوتاری‌اش 3395 کم است. دور گردش سییاره در اطراف محورش به 24 س 37 دک/سان برابر است. از سبب به 24°48′ برابر بودن کنج بین ایکوتار مریخ و همواری مدار آن در مریخ فصلهای سال تغییر یافته می‌ایستد. دوامات فصلها در مریخ نسبت به زمین 1، 9 مراتبه زیاد می‌­باشد. در نیمکرة شمالی آن بهار 109 روز، تابستان 182 روز، تیره‌ماه 146 روز و زمستان 160 روز است. مسّة مریخ 6، 44 • 1023 کگ بوده، تیزشوی افتش آزاد جسم در سطح آن به 3، 72 م/سان2 برابر است. سرعت دوّم کیهانی (پربالی) در مریخ 5، 0 کم/سان. می‌باشد.

زمین و مریخ در هر 780 شباروز یک بار به هم مقابل می‌ایستند؛ در این وقت مسافة بین آنها از 55 تا 102 ملن کم تغییر می‌یابد. م­سافة نزدیکترین مریخ و زمین را مقابلیزیم می‌نامند. آن در هر 15-17 سال یک بار به عمل می‌آید. سالهای 1777، 1892، 1909، 1924، 1939، 1954، 1971 مشاهده شد. در آینده مقابلة عظیم زمین و مریخ سالهای 1986-88 به عمل خواهد آمد.

میرّیخ در آسمان چون ستارة روشن سرختاب می‌تابد.

در تلسکوپ باشد سطح مریخ زرد سرخچه‌تاب («قطعه‌ها») و تیره‌رنگ یا خود خاکستررنگ بلند («دریا»، «کول») می‌تابد. داغهای سفیدی را، که در نزد قطبهای مریخ مشاهده می‌شود، کولاهکهای مریخ می‌نامند. قریب 95% اتمسفرة مریخ را گاز کربنت، 2-3%-اش را نیتروژن، 1-2%-اش را ارگان، 0، 3%-اش را آکسگین تشکیل می‌دهند. در نتیجة مقایسة رخهای پرقوّت و کم‌قوّت سپیکتر مریخ معلوم گردید، که فشار اتماسفاری او به 2026، 5± 1013، 25 په (0، 02±0، 01 ات) برابر بوده است. برای چِن کردن حرارت محلهای گوناگون مریخ از رادیومیتریة اینفره‌سرخ استفاده می‌برند. حرارت مریخ در ارزهای گوناگون هرخِله است. حرارت در ایکوتار همانا بعد نصف روزی خی­لی بلند شده، تا به 27° س می‌رسد و بعد غروب آفتاب تا به-■ 53°س پست می‌فراید. حرارت شبانه تا-100° س پست می‌شود. حرارت در کولاهکهای قطبی تقریباً به-125° س برابر است.

بینا به دلیلهای نوین در مریخ معدنهای سه‌راهن بسیارند. س­بب این شاید در آن باشد، که مریخ به منطقة استرائدی نزدیک است و به سطح آن نسبت به سطح زمین و ماه بیشتر میتیاریتها می‌افتند. با اصول رادیولاکتسیانی تدقیق کردن مریخ و انتینسیویّت سپیکتر رخهای سا-گ-ا آن را تقریباً از 50 تا 100% مشاهده نمودن محقّقان را به خلاصه‌ای آورد، که قطعه‌های سییاره با چنگ زردچتاب پوشیده شده است. در سطح مریخ به مانند سطح ماه تنوره‌ها بسیا­رند. مقدار آنها از ارز و بلندی و البیدای مریخ وابسته نیستند. امّا در نتیجة فرسایش باد تنوره‌های خرد نیست شده رفته‌اند.

میرّیخ دو ردیف دارد-فاباس (تری) و دییماس (وخم). آنها در هموا­ری ایکوتاری از مریخ در مسافة 9، 37 هزار کم و 23، 52 هزار کم چرخ می‌زنند. دور گردش آنها موافقن به 7 س 40 دق و 3 س 21 دک برابر است. صورت فاباس و دییماس را سال 1971 ستنسیة اتوماتی بینیسییاروی امیریکایی «مرینیر-9» گرفته به زمین فرستاده است. درازی فاباس 25 کم، برش 27 کم، بُرش ارزی دییماس باشد 13 کم است.

نیهایت پست بودن فشار ات­ماسفیرة مریخ و در طول یک شبا­روز به حدّ کلان تغییر یافتن حرارت در سییاره وجود نداشتن بسفره را اثبات می‌کنند. ام­ما به شرایطهای گوناگون مطابق شده توانستن ارگانیزمهای زنده را به نظر گیریم، در مریخ وجود داشتن حیات را تخمین کردن ممکن است. زیرا باکتریه‌های انزراب (نیگ. انز. رابها) در شرایط وکئوم و حرارت پست بی آکسگین هم زندگی کرده می‌توانند.

به سوی مریخ cap داده شدن سیلسی­لة ستنسیه‌های اتوماتی بینیسییاروی (سب) امیریکایی «مرینیر» مخصوصاً «مرینیر-4» (1964) ، «مرینیر-6»، «مرینیر-7» (1969) و «مرینیر-9» (1971) ، سانیتر «وی­کینگ-1»، «ویکینگ-2» (1977) ] و سیل­سیلة ستنسیه‌های اتوماتی بینیسییاروی ساویتی «مرس» («مرس-1»، «مرس-2» و «مرس-3» (1971) ، «مرس-4»، «مرس-5»، «مرس-6»، «مرس-7» (1973) 1 در آموختن طبیعت این سییارة به نام داخلی صحیفة نو گشاد. mac. ، سیلش سب-ا امیریکایی «مرینیر» سییارة مریخ را هم از مسافة دور و هم از مسافة نزدیک به صورت گرفته، تصوّرات ما را در بارة مارفالوژی آن بی‌نهایت باز گرداند. زمن این تدقیقات در مریخ کوههای بیش و مار حلقه‌پیچ یا خود تنوره‌های به تنوره‌های ماه مانند کشف کرده شد. سب-ا ساویتی «مرس» خصوصیت سطح و ات­ماسفیرة مریخ را تدقیق کرد، با می‌­تاد رادیوزاند فشار و حرارت سطح سییاره مویین کرده شد. صورتهای به زمین فرستادة «مرس» امکانیت دادند، که فشردگی آپتیکی سییاره صحیح کرده شود. قبول کرده شدن صورت رنگة سیره نیز از موفققیتهای برجستة این تدقیقات بودند.

د .: ماراز و. ل، فیزیکه پلنیت، م. ، 1967؛ ناوایی آ مرسی ا وینیری. سب. ست. . پیر. س انگل. . م. . 1968.

یه. عبدالله‌اف.