خار کرّاک

خاری کرّاک، الاخار، بازاورد، کوکوخارک (silybum ma-rianum) ، گیاهیست از عایلة مرکّبگولها. پایهش راست، عادتاً بی‌شاخه؛ 60-160 سم قد می‌کشد. برگش کلان خاردار رخهای سفید دارد. خوشه‌گلش «سبدک» کلان، در نوگ پایه جایی گرفته است؛ گلش میده، نیچشکل ارغوانیست. دانش زردتاب، جلادار. عادتاً ماههای مه‌ای-ژوئن گل می‌کند، اوگ.-سینت. تخم می‌بندد.

xارّ کرّاک چون علف بیگانه در بسیار موضعهای تاجیکستان (علی‌الخصوص ق-کوههای حصار و درواز و غ .) ، بیشتر در کنار راهها، نزد اقامتگاهها، زمین پرتاو، باغ و کشتزار و غ. نمو می‌یابد؛ گیاه داروی قدیمیست. جالینوس (گلین) آن را برای طبابت کسلیهای گوناگون استفاده برده است. ابوعلی‌سینا با جوشاب بیخ بازاورد نقرس، خون‌پرتایی، اسهال کهن و درد دندان را معالجه می‌کرد، اینچنین داروی پیشابران و مقوّی عضوهای هاضمه توصیه می‌داد. از آن مرهم تییار کرده، به آماس می‌بست. طبیبان خلقی جوشاب یا خاکة تخم xار کرّاک را از قدیم برای طبابت علّت جگر، سپرز، زهره‌دان و ضعفرمه (یرقان) استفاده می‌برند. در فیتاتیرپیه (طبابت نباتی) با تخم xار کرّاک التهاب جگر، علّت سپرز، زهره‌دان، سنگ زهره‌دان، ضعفرمه و بواسیر را معالجه می‌کنند. از xار کرّاک در بسیار مملکتها یکچند خیل دارو تییار نموده‌اند. قیام میوه‌اش جزء ترکیبی داروی «خالیلیتین» است، که با آن خالیتسیستیت، ضعفرمه و غ-را طبابت می‌کنند.

توخم xار کرّاک 16-32% روغن خوردنی،   0، 08% روغن ایفیر، ویتامین ک، 5″ فلواناید، زیفت، سپانینها، امینها (تیرنیه، گیستمین) و غ. دارد. م. حاجیمتاو.