«فوتوه-ال-بولدان»

«فوتوه-ال-بولدان» («فتح کشورها») ، اثر تاریخی بلازوری، که بعد سال 869 تألیف شده است. «فوتوه-ال-بولدان» از 90 باب عبارت است. «فوتوه-ال-بولدان» را از روی کرنولوژی، مضمون و ساخت به دو قسم جدا کردن ممکن است. در قسم اوّل هجرت موقمّد از مکیه به مدینه و ضبطکاریهایی، که به آنها خود موقمّد در نیم‌جزیرة عربستان ابتدا گذاشته بود، تصویر یافته‌اند. قسم دوّم اثر تاریخ استیلای عراق و حرکت استیلاگران عرب را به سوی شرق و شمال و شرق (استیلای ایران، آذربایجان، افغانستان، آسیای میانه و قسم هند و سند) در برمیگیرد. قریب چاریک «فوتوه-ال-بولدان» (22 باب) به واقعه‌های گوناگون تاریخی و مدنی («از اسلام رو گردانیدن قبیله‌های عرب»، «برگردانیدن دیوان از فارسی به عربی»، «در بارة کاغذ»، «ساختن ششر کوفه»، «ساختن شهر بسره»، «سکّه زدن تنگه‌ها»، «خط»، «در بارة مُهر» و غیره) عاید است. در یکی از بابهای «فوتوه-ال-بولدان» (باب فتح خراسان و ماوراءالنهر) معلوماتی آورده شده است، که در دیگر سرچشمه‌ها نیست (اشتراک چغانیان در کالیسیة ضدربی خراسانیها در سال 652؛ چغانیان را ضبط کردن حکم ابن امر، ترمذ را ضبط کردن رشید ابن عثمان، هجوم سعید به خوتلان و غیره). «فوتوه-ال-بولدان» برای تحقیق تاریخ آسیای میانه و خلافت عرب سرچشمة مهمّیست. اثر به زبانهای فارسی، روسی، ایگلیسی و نیمیسی ترجمه و نشر شده است.
دبیات: گیباو گ. ، ال-بلازور ا اگا پرایزویدینی «زوایونی سترن». «ازدتیلستوا آتدیلینی آبشیستوینّыخ نوک آکادمی نوک تدجیکسکایی سّر»، 1971، ش 4. غ. غایباو.