فیختی ااگنّ گاتلیب

فختی (fichte) ااگنّ گاتلیب (19. 5. 1762، رمّینه و-29. 1. 1814، برلین) ، فیلسوف و خادم جمعیّتی، نمایندة ایده‌آلیزم کلاسیکی نیمیس. سالهای 1794-99 فختی پروفسور انیویرسیتیت یین بود، بعد ترغیبات ملحدانه‌اش از انیویرسیتیت مذکور رانده شد. در «خطابه‌های رسمی به ملّت نیمیس»، خلق را به تجدید اخلاق و متّحد شدن دعوت نمود. سال 1800 به برلین آمد و 1810 اوّلین ریکتار انیویرسیتیت برلین تعیین شد. در تشکّل افکار فلسفی فختی دو مرحله وجود دارد. در مرحلة اوّل (تا 1810) مفهوم «من» مطلق و در مرحلة دوّم مفهوم هستی مطلق را تحقیق نموده، ه‌ا ایده‌آلیزم سوبژکتیوی به ایده‌آلیزم ابژکتیوی گذشته است.
میسل کنت فختی هم فلسفه را پایة اساسی تمام علمها می‌شمارید. به فکر او، علم همچون سیستمه باید اساس یگانة حقیقی داشته باشد. در فلسفه فختی «چیزها در خود» کنت را رد نموده است.
مزمون اساسی تعلیمات فلسفی فختی از فعالیّت یگانة «خودشناسی» یا خود «من» عبارت است، که آن، از یک طرف، هستی مطلق و از طرف دیگر، اشیای عالم بیرونه ا خود «غیر «من» را در بر می‌گیرد. فلسفة فختی به انکشاف ایده‌آلیزم کلاسیکی نیمیس از شیلّینگ و گیگیل سر کرده تا غایه‌‌های فلسفی و استتیکی رمانتیزم یینی تأثیر کلان رسانده است. شیلّینگ و گیگیل ایده‌آلیزم سوبژکتیوی فختی را همه‌طرفه تنقید کرده‌اند.