فیزی دکنی

فیزی دکنی شیخ ابولفیز ابن شیخ مبارک (1547، اگرة هندوستان-1597، همان جا) ، شاعر، عالم و ترجمان فارسی‌زبان هندوستان. فیزی دکنی خیلی بروقت خواندن و نوشتن را آموخته، با راهبری پدرش در 14-سالگی علمهای اساسی دور را از خود نموده است. در 20-سالگی به خذمت دربار درآمد. و صدارت یکچند ولایتها را به عهده داشت. فیزی دکنی همچون عالم و شاعر توانا نام برآورده، به عنوان ملک‌الشّعرا سرفراز گشته است. از فیزی دکنی آثار زیادی باقیست. دیاوان غزلیات او «تباشیر صبح» نام داشته، مقدّمه و 9000 بیت را در بر گرفته است. در خاتمة دیوان رباعیات او ثبت گردیده‌اند. فیزی دکنی در غزل به حافظ شیرازی پیروی کرده است. مقدار عمومین اشعار شاعر به 15000 بیت می‌رسد. فیزی دکنی نیت داشته است در پیروی «خمسه» نظامی گنجوی با نامهای «مرکز ادوار»، «سولیمان و بلقیس»، «نل و دمن»، «هفت کشور» و «اکبرنامه» مثنویها نویسد، ولی «خمسه» او ناتمام مانده است. داستان «نل و دمن»، که یک جزء «خمسه» اوست، مضمون بلند اخلاقی و عشقی دارد و مطالب آن از «مهبهرت» گرفته شده است. در شعر فیزی دکنی عنعنه‌های نظم کلاسیکی فارس-تاجیک و هندی با هم آمیزش یافته‌اند.

فیزی دکنی در نثر هم دست قوی داشته است. به قلم او اثر اخلاقی «موارد-ال-قلم» (1577) و تفسیر قرآن تعلق دارند. فیزی دکنی تذکره‌ای نیز ترتیب داده بوده است، که ناتمام مانده است. بعضی اثرهای فیزی دکنی دایر به فلسفه، طبّ، دین، هندسه، نجوم و ادبیات دسترس نگردیده‌اند. رقعات فیزی دکنی را خواهرزاده و شاگردش به نام «لطیفة فیزی» مرتّب کرده است.

فیزی دکنی یکی از راهبران گروه مخصوص ترجمانها بوده است. ترجمه‌های فارسی یک سلسله آثار برجستة مدنیّت قدیم هندوها از تحریر او گذشته‌اند. و خود نیز «لیلاوتی» نام رسالة عاید حساب را از سنسکریت به زبان فارسی گردانده، در ترجمة دو قسمت «مهبهرت» اشتراک کرده است.

ه. علی‌مرداناو.