لیتوه
134 Views
لیتوه (lietuva) ، -جمهورییست، که مساحتش 65، 2 هزار کیلومتر مربّع. اهالیاش 2، 8 میلیون نفر (2017 س). در شرق اتّحاد اروپا جایگیر میباشد و در ساحل بهر بلتیکه واقع است. در شمال با لتویه، در شمال و جنوب با بیلاروسیه، در جنوب و غرب با پالشه و ولایت کلینینگرد روسّیه همسرحد است. از غرب آن را بهر بلتیکه احاطه کرده است. به 44 ریان مأموری تقسیم شده، 92 شهر و 22 جماعتها دارد. پایتختش-ش. ویلنیوس (450 هزار نفر اهالیاش). لیتوه دولت دموکراتی از سال 1991 میباشد.
رسم شهر ویلنیوس-پایتخت لیتو
طبیعت. مساهت لیتوه در قسم غربی هموارن اوراپة شرقی واقع است. پستخمی پریماریل قد-قد ساحل بهر بلتیکه طول کشیده است. بلندی جیمیت تپّهدار (نقطة بلندی 234 متر) از شرقتر آن cap شده، نشیبی شرقیاش با پستخمی لیتوة میانه، که قسم مرکزی مساحت. ریسپوبلیکه را اشغال کرده است، پیوست میشود. قسم جنوب و شهر مساحت لیتوه را تیپلیی بلتیکه (بلندی 284 متر) اشغال نموده است. ریلیف ریسپوبلیکه اساساً در پلییستاتسین از مارینه و تهشینهای پیریخی تشکیل یافته است. اقلیمش بهری و کانتینینتی. حرارت میانة سالانه 6° س. ، هرارارت میانة ماه ژانویهی-4، 8° س، ژوئیه 1/2 درجه س. بارشات سالانه 630 میلیمیتر است. لیتوه در منطقة زمینهای سیرنم واقع است. لیتوه 800 دریا و 2514 کول دارد. از آبانبارهای صنعی کلانترینش کونس (6 350 هکتار). از ثروتهای زیرزمینی تارف، مصالح بناکاری (انگیدریت، دالامیت، گل، شغل، per و غ .) اهمیت صناعتی دارند.
پرزیدنت لیتوه (گریبوسکیتی دلیه). از سال 2009.
در حدود لیتوه زمینهای خاکستری بیشترند. عالم نباتاتش مثل منطقة بیشههای آمیخته است. 26، 4%-ک تمام تیرّ-را بیشه (قرغهای-41، 7%، ارچه-19، 7%، توس-17، 5%) و 7، 6%-را مرغزارها اشغال کردهاند. عالم هیواناتش به منطقة پلیارکتیکی غربی مانند است.
هالی. قیسم زیاد اهالی-لیتوانیها (80%) ، اینچنین روسها (8، 9%) ، پالیکها (7، 3%) ، بیلاروسها (1، 7%) ، یهودیها و ملّتهای دیگر زندگی میکنند. اهالی شهر 61%. زیچی میانة اهالی در 1 کم. مربّع 48 نفر است. شهرهای کلانترین (به حسابن هزار نفر): ویلنیوس (451) ، کونس (350) ، کلیپیده (160) ، شیولیی (102) ، پنیویجیس (100).
اچیرک تاریخی. ینسان در مساحت. حاضرة لیتوه هنوز در هزارههای 9-3 تا میلاد مسکن شده بود. از آخر هزارة 3 تا میلاد در تمام مساحت. لیتوه اجدادان قبیلههای ساکن ساحل بلتیکه، که با چارواداری و زراعت مشغول بودند، ساکن شدند. محلهای مقیمی در عصر برنجی (16-6 تا میلاد) به وجود آمدند. زراعت در اوّلهای میلاد کسب و کار اساسی اهالی گردید. در عصرهای اوّل ملادی در مساحت. لیتوه قبیلههای کلان و جماعههای قبیلوی-جیمیتها، اوکشتیتها، یتویگها تشکّل یافتند. عصرهای 5-6 مناسبتهای اولادی به آبشینگی تبدل یافت و در داخل آبشینهها تفاوتهای صنفی به عمل آمد. در عصرهای 9-12 مناسبتهای فئودالی تشکّل یافته، اتّحادیههای مساحت دولتمانند پیدا شدند و شکلگیری خلقیت لیتوانیها آغاز یافت. لیتوه و لیتوانیها بار اوّل در مأخذهای خطّی سال 1009 وامیخورد. تقریباً سال 1236 کنیز میندوگس زمینهای لیتوه را به دولت فئودالی متّحد کرد. این دولت تا سال 1795 کنیزی کبیر لیتوه نامیده میشد. عصرهای 14-15 به هیت آن تمام زمینهای بیلاروسّیه، قسم زیاد اکراینه و قسمی از زمینهای روس داخل میشدند. در عهد کنیز الگیردس (1345-77) و ویتوتس (1392-1430) به لیتوه زمینهای بین دنیپر و دنیستر تا بهر سیاه اینچنین سمالینسک، ویزمه و ولایت بالاآب آکه همراه شدند، کنیزی کبیر لیتوه (kkل) از ابتدای موجودیّت خود بر ضدتجاووز فئودالهای نیمیس که عصر 13 در پریبلتیکه آردین لوان و آردین تیوتان را تأسیس کرده، با بهانة جاری نمودن دین نثرایی زمینهای بلتیکه را زیر تصرّف خود درآوردنی بودند. مبارزه برد. تیوتانها را فئودالهای اوراپة غربی و پپة ریم دستگیری کردند. لیتوه در مبارزة ضد تیوتانها از مملکتهای اسلاوینی همسایه اتّفاقچی میجست) سال 1385 کّل با پالشه اتّفاق بست و دین کتالیکی را چون دین دولتی قبول کرد (1387 و 1413).
قووهایه متّحدة پالشییو کّل سال 1410 در محاربة گریونولد به آردین تیوتان ضربة سخت زدند، ولی قسمی از زمینهای لیتوه در اختیار مستملکداران نیمیس ماند. ترقّیات نامنتظم اجتماعی و اقتصادی، از جهت ایتنیکی یک رنگ نبودن اهالی باعث نسبتاً سست شدن کّل گردید. این سستی مخصوصاً در جنگهای لیتوه با دولت نوبنیاد مرکزانیدشدة روس برای زمینهای اسلاوینها براعلا ظاهر گردید. منفعتهای صنفی فئودالهای لیتوه به صلح لیوبلین سال 1569 آورده رساند، که موافق آن لیتوه و پالشه به یک دولت-ریچ پاسپالیته متّحد گشتند. کّل مساحت. ، مالی، قشون و راهبریّت حربی، مأموریت، سود و دیگر اداره و مؤسسههای دولتی را نگاه داشته باشد هم، استقلالییتش خیلی محدود شد. به توفیل اصلاحات زمین عصر 16 زمینداری برشینگی و کریپاستنایشوی دهقانان به کلّی واقعی گردید. ستتوتهای (قرارهای) سالهای 1529، 1566، 1588-ا کّل زمینداری شرطی و میراثی را برابر کردند. عصرهای 14-16 هنرمندی (استحصال سفالات، آیینه، کاغذ، اینچنین مصنوعات زرگری) ، سودا، مدنیت و صنعت خلق لیتوه خیلی رواج یافت. قصرهای کلان محتشم ویلنیوس، ترکهای، کونس ساخته شدند.
ریچ پاسپالیته در نتیجة جنگهای میانة عصر 17 با شویتسیه و مسکو به تنزول خواجگی و سیاسی رو آورد. در داخل دولت بین گروههای علیحدة فئودالها مبارزه میرفت. دولتهای همسایه-روسیه، پروسّیه و اوستریه از این استفاده برده، ریچ پاسپالیته را بین خود تقسیم کردند (س. 1772، 1793 و پرّه 1795-بعد پخش شدن شورش آزادیخواهی پالشه با راهبری ت. کاستیوشکا). قسم زیاد لیتوه (غیر از زمینهای ساحل چپ دریای نیمونس تا سال 1815) سال 1795 به روسیه همراه شده، تا جنگ یکم جهانی عصر حکمرانی آن ماند. به روسیه همراهشوی لیتوه به ترقّیات مناسبتهای کاپیتالیستی مساعدت کرد. لیتوه به بازار عمومیراسّیه کشیده شد. مستحکم شدن روابط خلقهای روس و لیتوایی برای به حرکت روالوتسیانین روسیه همراه شدن محنتکشان لیتوه یاری رساند. ظلم کریپاستنایی، سیاست ارتجاعی حکومتداران پادشاهی، پایمال کردن حقوقهای عادّیترین خلقها (از جمله خلق لیتوه) سالهای 1831 و 1863 به شورشهای ضد حکومت پادشاهی آورده رساندند.
بعد بیکار کرده شدن حقوق کریپاستنایی (1861) ترقّیات کاپیتالیزم و تشکّل ملّت لیتوایی با بالاروی حرکت ملّی و آزادیخواهی پیوسته جریان یافت. سالهای 80-م در لیتوه مارکسیزم پهن شد، سالهای 90-م حرکت عاموی کارگران رواج یافته، تشکیلاتهای سوسیال-دموکراتی لیتوه تشکیل یافته، به دو جریان: روالوتسیانی مارکسیستی و اپورتونیستی جدا شد. کارپرتایهای عاموی سیاسی آگوست. ، اکتبر. ، دسامبر 1905 و تییاری به شورش یراقناک دسامبر 1905 در لیتوه از واقعههای اساسی روالوتسیة 1905-07 بودند. سال 1915 قشونهای ژرمنیه قریب تمام مساحت لیتوpo اشغال نمودند، 300 000 نفر اهالی به ریانهای دوردست روسیه ایوکوتسیه کرده شد.
خریتة لیتو
ریوالیوتیه اکتبر 1917 برای خلق لیتوه پیرسپیکتیوههای آزادی اجتماعی و ملّی را موهییا نمود. زیر تأثیر واقعههای انقلابی روسیه، که در آنها کارگران لیتوانی در روسیه بوده هم اشتراک داشتند. در لیتوه مبارزة ضد استیلاگران نیمیس و برجوزیه اوج گرفت.
سنة 16 دسامبر 1918 در لیتوه حاکمیت ساویتی اعلان شد، که به آن یکی از اساسگذاران پرتیة کمونیستی لیتوه (پکل) و. میسکیویچیوس-کپسوکس راهبری کرد. 22 دسامبر 1918 سکخ روسیه ساویتی دیکریتی امضا نمودن و. ا. لنین را در خصوص اعتراف استقلالیّت رسّ لیتوه تصدیق کرد. دسامبر 1918-ژانویه 1919 در قسم زیاد مساحت. لیتوه حاکمیت ساویتی برپا شد. امّا برجوزیة لیتوه با یاری قوّههای عکسولینقیدلابی اوراپة غربی حاکمیت ساویتی را در لیتوه برهم داد و سال 1919 دیکتتورة خود را برقرار کرد. اقتصادیات و سیاست لیتوه در سالهای حاکمیت برجوزی (1919-40) تابع مملکتهای کاپیتالیستی غرب بود. اقتصادیاتش کارکتر اگرری داشت، صناعتش سست ترقّی میکرد. سال 1920 پالشه ویلنیوس و کشور ویلنیوس را ضبط کرد، موقتاً کونس پایتخت لیتوه شد. سال 1923 ش. کلیپیده و ولایت کلیپیده به لیتوه همراه گردید. بعدتر، سال 1939 ژرمنیة گیتلیر این سرزمین را باز ضبط کرد. امّا سال 1939 ارمیة سرخ شهر و کشور ویلنیوس را آزاد کرده به لیتوه برگرداند. ژوئن 1940 دیکته-تورای برجوزیه سرنگون و در لیتوه حاکمیت ساویتی برقرار کرده شد. سنة 3 آگوست 1940 ساویت عالی ا.ج.ش.س. خواهش سیبم خلقی لیتوه را به نظر گرفته، آن را به هیت اتّفاق ریسپوبلیکههای ساویتی سوسیالیستی قبول کرد. خلق لیتوه یکجایه با تمام خلقهای دیگر ساویتی به مقابل فاشیستان استیلاگر قهرمانانه مبارزه برد.
در دورة بعد جنگ با یاری برادرانة ریسپوبلیکههای برادر ساویتی در لیتوه عاقبتهای دخشتنگیز جنگ و استیلای فاشیستان برهم داده شدند.
پرچم لیتو
به توفیل ازنوسازیهای اقتصادی و مدنی در لیتوه اساسهای سوسیالیزم برپا گردید. در سالهای جنگ در ساختمانن سوسیالیستی ساحههای نو صناعت به وجود آمدند. سال 1975 حجم عمومی محصولات آن نسبت به سال 1940-م 47 برابر افزود. xاجگی قشلاق ترقّی کرد (سال 1972 نسبت به سال 1940 حجم عمومی محصولات صناعتی 37، خواجگی قشلاق 2، 7 برابر افزود). درجة نیکواحوالی خلق بلند گردید. در دهسالههای بعدجنگی روالوتسیة مدنی به عمل آمد، رونیة معلومات عمومی اهالی بلند شد. کدرهای اختصاصناک ملّی صنف کارگر، ضیائیان خلقی به وایه رسیدند. علم و مدنیت نشو و نما کرد. در ریسپوبلیکه سوسیالیزم ساخته شد. خلق لیتوه به ملّت یگانة سوسیالیسی تبدل یافت. خلق لیتوه در شرایط جمعیّت سوسیالیزم مترقّی یکجایه با دیگر خلقهای اتّحاد شوعروی محنت کرده، اساسهای جمعیّت کمونیستی را برپا مینماید. ترقّیات اقتصادیات و مدنیّت لیتوه با رابطههای هرجانبة آن با ریسپوبلیکههای دیگر ساویتی علاقهمند میباشد.
لیتوه با آردینهای لنین (1965) ، روالوتسیة اکتبر (1980) ، دوستی خلقها (1972) مکافاتانیده شده است.
در نتجة پاشخوری اتّحاد شوعروی وه جوشبیش و شورش آزادیخواه سیودیسی از اوّل سال 1988-م جمهوری لیتوه مستقلیت را سنة 6-ام سپتامبر سال 1991 صاحب گشت. 17-ام سپتامبر به عضو سازمان ملّل متّحد شامل شد.
با مقصد رشد اقتصادی و کم نمودن تأثیر روسّیه، جمهوری لیتوه از سال 2001 به عضو تشکیلات بینلهلقی سودا و از 29-ام مارت سال 2004 به عضو نتا (nato) ، اینچنین به عضو اتّحاد اروپا از 1-ام ژانویه سال 2015 همراه شد.
نیگهداری تندرستی. لیتوه سال 1940 -م 77 کسلخانة دارای 8888 کت (به هر 10 هزار نفر اهالی 30 کت داشت. امّا در آخر سال 1974 در لیتوه 239 کسلخانة دارای 35 450 کت (107، 8 کت به هر 10 هزار اهالی) ، 414 امبولتاریه و پالیکلینیکه، 22 دیسپنسر، 10827 دُختُر (32، 9 دُختُر به خر 10 هزار نفر اهالی) ، 29280 نفر کارمندان میانة طبّ، 4 انستیتوت طبّی تدقیقاتی و علمی، انستیتوت طبّی کونس و فکولتیت طبّی انیویرسیتیت ویلنیوس کار میکردند. به 1 هزار نفر اهالی 15، 9 نفر تولد و 9، 0 نفر فوت راست میآمد. افزایش طبیعی اهالی-6، 9%. جمهوری دارای 62 سنتاریه و خانههای استراحتی و بسیار کورارتها میباشد. دُختُران لیتوه در ساحههای کردیالوژی، گسترالوژی و ریوماتالوژی موفققیّتهای کلان به دست آوردهاند.
ماریف خلق. مؤسسههای مدنی و معرفتی و علمی سال تحصیل 1939/40 در لیتوه غیر از کلیپاده و کشور آن 2815 مکتب، از جمله 69 گیمنزیه و 27 مکتب تییاری به گیمنزیه وجود داشت، که در آن 358، 9 هزار خواندنده (از جمله 23، 8 هزار در گیمنزیه و 2، 8 هزار در مکتبهای تییاری به گیمنزیه) تحصیل میکرد. در 7 مکتب عالی 4 هزار استودینت میخواند. 13^%-ا اهالی از 14 تا 50-ساله بیسواد و چلهسواد بود. در سالهای شوروی شمارة مکتبها و خوانندگان افزود، بیسوادی برهم خورد. سال 1974 -م 904 مؤسسة تامکتبی بچگانه (112، 1 هزار بچگان) وجود داشت. سال تحصیل 2015-م 2790 مکتب معلومات عمومی (از جمله 530 مکتب یازدهساله و 714 هشتساله) موجود بود، که در آن 610، 9 هزار نفر خواننده تحصیل میکرد.
سورت مکتببچگان لیتو
در 36 مکتب کسبهای تکنیکی، 78 مکتب میانة مخصوص (68، 1 هزار نفر خواننده) ، 12 مکتب عالی (62، آ هزار استودینت) موجود بودند. کلانتری مکتبهای عالی: انیویرسیتیت ویلنیوس (1579 تأسیس یافته است) ، انستیتوتهای پالیتیخنیکی، اینجینیری و بناکاری، پیدگاگی، طبّی، صنعت، تربیة جسمانی، اینچنین آکادمی ویتیرینری خواجگی قشلاق کانسیروتاریه. در اوّل سال 2017 لیتوه دارای 2420 کتابخانة عامّوی، 34 موزیی، 1401 کلوب بود. مرکز کارهای علمی-لیتوه (1941 تشکیل یافت) 12 انستیتوت علمی و تدقیقاتی را متّحد مینماید. ریسپوبلیکه در ابتدای سال 1975 85 مؤسسة علمی داشت. تمایلات اساسی کارهای علمی و تدقیقاتی: نظریة احتمالیت و حسابکنی متیمتیکی، پروبلمم کیبیرنیتیکی متیمتیکه، کیبیرنیتیکة تکنیکی، نظریة سپیکتراسکاپیة اتمها و مالیکولهها، فیزیکة نمّناقیلها، گرمی حرارت بلند، نظریة تهشین الکتریکی متالها و مویین نمودن اصولهای حاصل نمودن اندودههای گلونیکی، اساسهای بیولوگی بلند برداشتن حاصل زراعت و محصولات چارواداری، قوّههای استحصالکنندة ریسپوبلیکه، تاریخ، زبان و ادبیات خلق لیتو
متبوات، رادیو، تیلسویزیان. در لیتوه اساساً 4 نشریات ریسپوبلیکوی هست: «میپتیس» (ادبیات سیاسی) ، «ماکسلس» (علمی) ، «وگه» (بدیعی) ، «شوییسه» (پیدگاگی). سال 1974 نشریاتهای ریسپوبلیکه 1862 نامگوی کتاب و جرنل نشر نمودند. در ریسپوبلیکه 109 گزیته (86-نامگوی آن به زبان لیتوانی) چاپ میشود. گزیتههای ریسپوبلیکوی: «تیسه» («حقیقت»، از 1917) ، «ساویتسکیه لیتوه» (به زبان روسی) ، «کامعیونیما تیسه» («حقیقت کُمسومول») و غ. رادیوشونوانی (از 1926) به زبانهای لیتوانی، روسی، پالیک، انگلیسی (برای سامعان خارجی) ، نمایشهای تلویزیون به واسطة پراگرمّة 1 به زبانهای لیتوانی و روسی برده میشود.
دبیات. دبیات خطّی لیتوه اوّل به زبان بیلاروسّی قدیم (آخر عصر 14 در لیتوه پیدا شده بود) و دیرتر به زبان لاتینی انکشاف یافت. به زبان لیتوانی تألیف کتاب (اوّلین کتاب-«کتیخیزیس» م. مجویدس، 1547) با حرکت اصلاحاتچیگی و پهنشوی ایدههای انساندوستی در عصر 16 علاقهمند میباشد. اکثر این کتابها خصوصیت دینی و ترغیباتی داشته باشند هم، در تشکّل ادبیات بدیعی و زبان ادبی لیتوه رل مهم بازیدهاند.
وزعیّت نامساعد سیاسی، اجتماعی، مدنی، تنزول ریچ پاسپالیته، که بعد اتّفاق لیوبلین (1569) لیتوه به هیت آن داخل شده بود، قوّت گرفتن جهالتپرستی کتالیسیزم، در بین دوارینهای و روحانّیان پهن شدن زبان پالیک در عصرهای 17-18 به انکشاف ادبیات لیتوه خلل رساندند. در پروسّیة شرقی، که لیتوانیها زندگی میکردند، ادبیات لیتوانی به اندازهای انکشاف یافت. اساسگذار ادبیات بدیعی لیتوه کریستیانس دانیلیتیس (1714-1780) اثرهای خود را در خجمی سرزمین ایجاد کرد. داستان «میتهای» («فصلهای سال»)-ا او آل 1918 نشر شد.
به توفیل فعالیّت ایجادی نویسندگان دموکرات از قبیل د. پاشکه، س. ستنیویچیوس، س. دوکنتس، ا. سترزدس و دیگران، که آثارشان با عنصرهای کلسّیسیزم و رمانتیزم سرشار است، در نیمة 1-ام عصر 19 در لیتوه جریان ادبی قوّت گرفت. داستان لیریکی ا. برنوسکس (1835-1902) «انیکشیو شیلیلیس» («جنگل انیکشیو») ، که در آخر این دوره پیدا شد، نمونة برجستة اثر بدیعی است. سالهای 1864-1904 هاکییمیّت پادشاهی مطبوعات لیتوانی را منع کرد، که آن به انکشاف ادبیات لیتوه تأثیر منفی رساند.
دبیات نیمة 2-یوم عصر 19-ابتدای عصر 20-ا لیتوه را غایههای آزادی ملّی و اجتماعی فرا گرفته است. در آثار یک قطار نویسندگان لیتوه، که در اطراف جرنلهای لیبرالی «اوشره» («صبح») و «ورپس» («زنگوله») متّحد بودند (این جرنلها را انتیلّیگینتسیة برجوزی لیتوه در خارجه نشر میکرد) ، عنصرهای رمانتیزم، آهنگهای مبارزه برای آزادی ملّی، تعریف و توصیف زیاد گذشتة لیتوه و غ-po دیدن ممکن است. شاعر میرانیس (1862-1932) ، که به انکشاف منبعدة نظم لیتوه تأثیر عمیق رسانده است، نمایندة برجستة این جریان بود. عنصرهای رئالیزم تنقیدی را در ایجادیات و. کودیرکه، پ. ویچیتیس و دیگر دیدن مومکیپ است. مخصوصاً در حکایههای جامیتس (1845-1921) ، لزدینه پیلیده و ی. بلیونس (1879-1907) این عنصرها خیلی واضحند. ی. بلیونس اوّلین کسیست، که در بارة پرولتاریت اثر نوشت. در ابتدای عصر 20 در ادبیات لیتوه مبارزة جریانهای گوناگون غایوی و استتیکی (رئالیزم تنقیدی، امپریسّیانیزم، سمبلیزم) قوّت گرفت و مهارت نثرنویسان و. کریوی، ویجگیتس، ا. وسنوالیس (1882-1957) ، شاعران ل. گیره، و. میکالهای-تیس-پتینس (1893-1067) ، ب. سرواگه، ک. بینکیس و دیگران نشو و نما کرد. ادبیات پرولتاری لیتوه تشکّل یافت و یو. ینانینس (1896-1917) آن را تکمیل و رواج داد. غایههای روالوتسیة اکتبر در اثرهای نویسندگان پرولتاری روشن انعکاس یافته است.
در سالهای حکمرانی برجوزیه در قطار نویسندگان نسل کلانسال در ادبیات لیتوه یک زمره نویسندگان نوین نیز به میدان آمدند، که پ. تسویرکه، ا. وینتسلاوه، ک. کارسکس، ک. باروته، س. نیریس، ت. تیلویتیس، و. مانتویله و دیگران از همین قبیلند. آنها فاشیزم و کلیریکلیزم را محکوم و ضدیتهای اجتماعی را آشکار نمودند.
برابر غلبة حاکمیت ساویتی در لیتوه (1940) دورة نو انکشاف ادبیات cap شد، که خصوصیت اساسی آن ازخود کردن متد رئالیزم سوسیالیستی بود. ادبیات لیتوه در سالهای حاکمیت ساویتی هم از جهت غایوی و هم از جهت بدیعی سبزیده به کمال رسید. ادیبان تسویرکه، وینوالیس، یو. بلتوشیس، ب. سیمانیتیتی، یو. پوکشتیلیس، ی. اویجیوس i (مکافات لنینی، س. 1978) ، ا. بیلیوسکس، م. سلوتسکی، ی. میکیلینسکس، ر. لنکوسکس، و. بوبنیس، و. پیتکیویچیوس و دیگران در ترقّیات نثر ساویتی لیتوه سهم ارزنده گذاشتند. شعر و داستانهای ل. گیره، س. نیریس، و. مانتویله، ا. وینتسلاوه، و. میکالیتیس-پتینس، ت. تیلویتیس، ه. میجیلهای-تیس (مکافات لنینی، 1962) ، و. مازوریونس، ه. متوزیویچیوس، ا. جوکوسکس، و. رییمیریس، یو. مرتسینکیویچیوس، ا. بلتکیس، ا. ملدانیس، یه. دیگوتیتی، یو. متسیویچیوس، م. مرتینیتیس، شاعر م. وینیلیتیس (مکافات ریسپوبلیکوی، 1976) و دیگران نظم این دوره را تشکیل دادند. یو. گروشس، ک. سیه، یو. مرتسینکیویچیوس در ساحة دراماتورگیه مهارت نشان دادند. ادبیاتشناسی و تنقید ادبی (ک. کارسکس، و. گلینیس، ی. لنکوتیس، و. کوبیلیوس) نیز به یک قطار موفقیّتها نایل شد.
بعد جنگ بزرگ وطنی رابطههای ادبیات تانیکولیتوانی مستحکم گردید. به زبان لیتوانی «رباعیات» عمر خییام (1972) ، «مرگ سودخور» (1950) ، «ادّاشتها» (1952) ، «داخونده» (1961)-ا س. عینی، رمان جلال اکرامی «دختر آتش» (1971) ، 2 مجموعة افسانههای تاجیکی (1952-75) ، مجموعة پاوستهای و. اکابراو تحت نام «دختری، که جووستوجویش میکنم» (1967) و پاوست علیحدة او «بلاغت» (1973) ، تذکرة نظم ساویتی تاجیک «دستة گلهای کوهی» (1970) ترجیمه و نشر شدند. اینچنین اثرهای جداگانة عبدالرحمان جامی، ا. لاهوتی، م. تورسونزاده، م. میرشکر، ا. شکوهی، ف. انصاری، ا. بهاری به زبان لیتوانی ترجمه و نشر گردیدهاند. آچیرک «ویلنیوس-استالینآباد» ت. تیلویتیس چاپ شد (1948).
مجموة حکایههای ی. بلیونس «کارپرتایی اوّلین» (1962) ، ا. بلترونس «لینس و ولینتینس» (1962) ، مجموعة شعرهای ه. میجیلیتیس «تأثّرات سفر»، مجموعة نظم ل. «ستارههای لیتوه» (1969) به تاجیکی نشر شدند. اثرهای ا. بلتکیس، یو. بلتوشیس، ل. گیره، و. دوترپس، ا. دریلینگه، ی. داویدیتیس، ا. جوکوسکس، ا. ملدانیس، یوست. مرتسینکیویچیوس، م. مرتینیتیس، ه. متوزیویچیوس، و. بوبنیس، ی. میکیلینسکس، و. مانتویله، و. مازوریونس و دیگران در ترجمة تاجیکی به طبع رسیدهاند.
سنعت تصویری. صنعت تصویری قدیم کارکتر عملی داشت. اشیای روزگار، گزوارهای پشمین و کتانی، میانبندها، اسبابهای کُلالی و فولوزی خیلی نفیس آرایش داده میشدند. از قهربای و فلزات اسبابهای زیب و زینت تییار میکردند. مجسمههای چوبین در صنعت خلق مقام مخصوص دارند. ها عصر 15 معبدها، مجسمههای گاتیکی چوبین ساخته میشدند. در عصرهای 16-17 صنعت پارتریتکشی انکشاف یافت و گرویوره به میان آمد. عبادتخانههای عصرهای 17-18 با مجسمهها، کندهکاری و نقش و نگار آرا یافته بودند. کفیدرههای صنعت انیویرسیتیت ویلنیوس، که سالهای 1793-1803 تأسیس یافتند، در انکشاف صنعت تصویری رل کلان بازیدهاند. در اثرهای رسّامان عصرهای 18-19 پ. سموگلیویچیوس، ی. رستیمس، و. دمخوسنس، یه. دمیل، ک. روسیتسکس در برابر عنصرهای کلسّیتسیزم تمایل رمانتیکی و ریلیستی نیز مشاهده میشوند. ابتدای عصر 20 در صنعت لیتوه مبارزة جریانهای گوناگون غایوی و بدیعی قوّت گرفت. در اثرهای و. زیکرس، پ. رومشه، پ. کلپاکس، ا. جمویدزینویچیوس جریان ریلیستی قوّت گرفته، غایههای دموکراتی دور افاده شدهاند. م. ک. چیورلیانیس در انکشاف صنعت رسّامی لیتوه سهم ارزنده گذاشت. ضدیتهای غایوی و گوناگونی پرینستیهای بدیعی خاص صنعت تصویری سالهای 1919-40 لیتوه میباشند. در ایجادیات هیکلتراشان و. گریبس، یو. مکّینس، رسّامان و. دیدچیاکس، پ، کلپاکس، ک. س. سکلیریوس، ی. شیلییکه، یو. ویناجشنسکیس، ا. گودییتیس، ا، سموالیس، ل. کهااکس، و. ویزگیرده و دیگر پرنسیبهای ریلیستی موقع مهم دارند. در دورة ساویتی در اساس ازخود کردن متد رئالیزم سوسیالیستی تمام نمودهای صنعت تصویری انکشاف یافت. هیکلتراش گ. یاکوبانیس برای آفریدن هیکل قربانشدگان فاشیزم (در دیهه پیرگیولیی) سهااوار مکافات لنینی (1960) گردید. حکاک س. کرسوسکس برای آفریدن سلسلة «ابدزندهها» به مکافات دولتی شوروی را نایل گردید.
میعماری. قدیمترین یادگاریهای معماری سرزمین لیتوه دیوارهای سنگین (کونس، میدنیینکهای) و سلسلة قصرهای مدافعویی (ویلنیوس، ترکهای) به عصرهای 14-15 تعلق دارند. اسلوب گاتیکی خاص صنعت معماری عصرهای 14-16 است. ها یادگاریهای گاتیکی کلیسای انپه و بیرنه دریپها (ویلپیوس) ، خانة پیرکنا (کونس) دارای صنعت بلندند. بیشتر بناهای عصرهای 16-17 با اسلوب رینیسّنس ساخته شدهاند. اسلوب براکّا (کلیسای پیاتر و پویل، تیرسّه در ویلنیوس، دیر پجیسلیس در نزدیکی کونس، در عصرهای 17-18 رواج یافت. کلسّیتسیزم در آخر عصر 18-اوّل عصر 19 (رتوشههای ویلنیوس و غ .) ترقّی کرد. عنصرهای گاتیکة ساخته، ایکلیکتیکه و دیگر اسلوبها خاص صنعت معماری عصر 19 و اوّل عصر 20 است. پرنسیبهای شهرسازی و معماری روس به صنعت معماری عصرهای 19-20 تأثیر کلان رساند. نفوذ جریانهای معماری مدرنیستی (اکثر بناهای جمعیّتی کونس، معماران و. دوبینتسکیس، و. لندس-بیرگیس-جیمکلنیس) از سال 1930 بلند شد. ولی بیشتر بناها در شهرهای و دیههها بی لایحه عادّی و بیشتر از چوب ساخته میشدند. به معماری دورة ساویتی لیتوه ساختمانهای عامّوی، عاقلانه جایگیر کردن منطقاهای استحصالی، ریانهای استقامتی، عملی نمودنّ لایحههای تیپی و اصولهای صناعتی ساختمان خاص است. بهترین بناهای این دوره با صنعت بلند حاضرة معماری، ساخت و نمودهای پراگریسّیوی، جستجوی شکلهای نو انتیریر، به شرایط محلها موافق کنانیدن لایحة تیپی ریانهای اهالینشین جرمونهای (مکافات دولتی شوروی را، 1968؛ لزدینهای-مکافات لنینی، 1974) فرق میکنند.
در لیتوه به محافظت یادگاریهای معماری، ازنوسازی ریانهای اهالینشین قدیمه، با کمال کاردانی به پلن گرفتن پاسیالکههای کالخزی دقّت مخصوص داده میشند. معماران: و. چیکنوسکس، ا. و و. نسویتیسها، ن. بُچیوتی، ه. خلاموسکس، 3. لیندزبیرگیس، ب. کسپیرویچینی، ا. سپریندیس و دیگران.
موسیقی. فلکلور لیتوه با سرودهای خلقی (daina) لیریکی بایی است. سوتترینیس جنر مخصوص موسیقی بسیاراوازة قدیمی خلقیست. سکودوتیس، بربینی، کنکلهای از اسبابهای موسیقی خلقی لیتوه، به حساب میروند. موسیقی کسبی از عصر 14 آغاز یافت. بسیار ثروتمندان لیتوه در عصرهای 16-18 کپیلّه و بعضیشان دستههای آپیره و بلیت داشتند. اوّلین بار سال 1936 آپیرة «دزدیدن الینه-ا م. سککّ در ویلنیوس به صحنه گذاشته شد و نخستین کتاب درسی موسیقی ج. لیوکسمینس سال 1667 نشر گردید. کفیدرة موسیقی انیویرسیتیت ویلنیوس سال 1803 تشکیل شد. اوّلین آپیرة ملّی لیتوه «بروتی» م. پیتروسکس به صحنه گذاشته شد. م. ک. چیورلیانیس اساسگذار موسیقی سمفونی لیتوه است. بستهکاران یو. گروادیس، س.
شیمکوس، یو. تلّت-کیلپشه، چ. سسنوسکس، یو. نویلیس و دیگران در رونق و رواج صنعت سمفونی و خار ملّی سهم ارزنده گذاشتهاند. رل حافظان ک. پیتروسکس در انکشاف صنعت موسیقی لیتوه نیز خیلی کلان. سال 1920 در کونس تئاتر آپیره و بلیت و 1933 کانسیروتاریه تشکیل شد. حیات موسیقی در سالهای حاکمیتیت ساویتی رونق یافت.
در لیتوه تئاتر آکادمی آپیره و بلیت (ویلنیوس) ، تئاتر موسیقی (کونس) ، فیلرمانیة دولتی، انسمبل دولتی سرود و رقص «لییستوه» (مکافات دولتی ا.ج.ش.س.، 1970) ، خار تلویزیون و رادیو، 70 مؤسسة تعلیم موسیقی، از آن جمله کانسیروتاریه (ویلنیوس) وجود دارند. ادخهای موسیقی عامّوی تشکیل میشوند. بستهکاران ساویتی لیتوه 13 آپیرة ملّی به وجود آوردند. جنرهای سمفونی و کمیری باموفقیت ترقّی دارند.
تیتر. منبه و سرچشمة تئاتر لیتوه بازی و عنعنههای خلقی میباشند. تئاترها یا دستههای تئاتری در عصرهای 16-18 در دربار فئودالها، کنیز بزرگ و در بعهای مکتبها موجود بودند. اوّلین تئاتر عامّوی در ویلنیوس سال 1785 تشکیل شد. منبعد تئاتر، دستهها، جمعیت و ستودیههای تئاتری لیتوه در ویلنیوس، ریگه، پتربورگ، مسکو و دیگر شهرها نیز تشکیل یافتند. حکومت ساویتی سال 1919 در ویلنیوس تئاتر لیتوانی تأسیس کرد. تئاترهای درمه و آپیره در کونس (1920) و بعد در شهرهای دیگر نیز ساخته شدند. عنعنههای ریلیستی در صنعت تئاتری لیتوه در سالهای 1919-40 به توفیل ایجادیات ک. گلینسکیس، یو. ویچکوس، ا. عالیکه-ج-لینسکس، ب. دوگویتیس انکشاف یافتند. سال 1976 نمایشنامههای نو و. میکالیتیس-پتینس «حاکم»، «کورارت ساحل بشهری» ب. سرواگه به صحنه گذاشته شدهاند.
برابر برقرارشوی حاکمیت ساویتی (1940) دورة نو صنعت تئاتری لیتوه، که به متد رئالیزم سوسیالیستی اساس یافته بود، cap شد. در ریسپوبلیکه (1972) 11 تئاتر، از جمله تئاتر آکادمی آپیره و بلیت در ویلنیوس، تئاترها در کونس، پنیویجسک و غ. موجودند. موفقیّتهای کلان تئاتر ساویتی لیتوه با نام اربابان صحنه ب. دوگویتیس، یو. سپریس، یو. میلتینیس، ر. یوکنیویچیوس، ک. کیمنتیتی، م. میرانیتی، د. بنیانیس، گ. ونتسیویچیوس، دراماتورگان یو. گروشس، ا. گریتسیوس، ک). مرتسینکیویچیوس و دیگران علاقهمندند. در لیتوه دستههای بلیت هنوز ده عصر 16 پیدا شده بودند. بلیت ملّی لیتوه از ابتدای عصر 20 انکشاف یافت. ستودیة بلیت در کونس سال 1921 تشکیل یافت. نخستین بلیت تئاتر دولتی «کاپیلیه» ل. دیلیب سال 1925 به صحنه گذاشته شد. تأثیر خاریاگرفیة روس در انکشافی
بلیت لیتوه بزرگ است. بلیتهای ملّی در سالهای حاکمیت ساویتی بسیار آفریده شدند.
کینا. کینیمتاگرفیة بدیعی لیتوه بعد جنگ بزرگ وطنی انکشاف یافت. سال 1940 کینااستودیو فیلمهای خرانیکوی و حجّتی (از 1946 کینااستودیو ل .) تشکیل شد، که کیناجورنل، فیلمهای علمی و عامّوی و بدیعی استحصال میکند. زیاده از 30 فیلم پُرّمیترج در کینااستودیو لیتوه به نوار گرفته شدند. اکتورهای نمایان کینای ساویتی لیتوه اینهایند: ر. ادامیتیس، ب. ببکوسکس، د. بنیانیس، ا. بودریتیس، ل. نارییکه، ا. شورنه، ا. مسیولیس و دیگران. سال 1976 فیلم بدیعی دوسیرییگی «بیخان و مانی»، «خذمتگارزن یا ملکه» به نوار گرفته شدند.
پرتیة کامّونّستی لیتوه. پک لیتوه قسم ترکیبی کپسّ میباشد. در آخر عصر 19 در لیتوه مارکسیزم پهن شد، حرکت سوسیال-دموکرات اوج گرفت. آخر سالهای 80-م در ویلنیوس و دیگر شهرها اوّلین کروجاکهای مارکسیستی به وجود آمدند. سپتامبر 1895 به ویلنیوس و. ا. لنین آمده با سوسیال-دموکراتهای محلی واخورد و گفت و شنیدها کرد. آخر سال 1895 مرکز سوسیال-دموکراتهای لیتوه تشکیل کرده شد: ا. دامشیویچیوس، س تروسیویچیوس (ک. زلیوسکیی) ، ا. ماروسکی. مة 1896 پرتیة ساتسیل-دموکرات لیتوه (پسدل) و اتّفاق کارگران لیتوه (اکل) تشکّل یافتند. با تشبث ف. 3. دزیرجینسکیی سال 1900 سوسیال-دموکراتهای کارالین پالشه، اکل و قسم عنصرهای چپ پسدل به سوسیال-دموکرات کارالی پالشه و لیتوه متّحد شدند. در لیتوه تشکیلاتهای رسدرپ سالهای 1901-19 عمل میکردند. ژوئیة 1901 گروه ویلنیوسیو رسدرپ تشکیل گردید (ف. و. گوسراف، ا. آ. کلاپاو و دیگر .). از سال 1904 این گروه تحت راهبری کامیتیت شمال و غربی رسدرپ عمل میکرد. در نیمة دوّم سال 1905 در شهرهای کونس، شیولیی، پنیویجیس، شوینچیانیس نیز تشکیلاتهای رسدرپ تشکیل شدند. در دورة ریکسیة سالهای 1908-10 اکثر تشکیلاتهای رسدرپ پراکنده کرده شدند.
سعیزد 7-ام پسدل (آگوست 1907، کرکاو) با رسدرپ متّحد شدن را موافق مقصد دانست، ولی از سبب به حبس گرفته شدن بسیار اعضایان پرتیه این مقصد عملی نگردید. در سالهای ریکسیه و اوجیری میل روالوتسنانی سوسیال-دموکراتهای روالوتسیانی پسدل (پ. اییدوکیویچیوس، و. میتسکیویچیوس-کپسوکس و دیگر) با و. ا. لنین رابطه مقرّر کردند، با مطبوعات بلشویکی همکاری نمودند. بعد روالوتسیه فیویورل 1917 بلشویکان لیتوه از پنهانکاری برآمدند. 10 (23) اکتبر 1917 کم رسدرپ (ب) بیورای موقتی مرکزی سینسیة لیتوه را با راهبری و. میتسکیویچیوس-کپسوکس تصدیق کرد. سال 1918 در ویلنیوس و دیگر شهر و ایزدها اوّلین یچییکههای کمونیستی به وجود آمدند. 14 اوگست 1918 پرتیة صنف کارتر لیتوه پرتیة کمونیستی لیتوه نام گرفت. 1-3 اکتبر 1918 در ویلنیوس سعیزد غیریلیگلی پکل شده گذشت، که آن به متّحدشوی تشکیلاتهای کمونیستی پنهانکار مساعدت نمود. سعیزد وظیفة اساسی پرتیه-تارمار کردن استیلاگران و برقpop نمودن حاکمنیت ساویتی را مویین کرد، استو پرتیّه را قبول و کم پرتیّه را انتخاب نمود. در نتیجة متّحدشوی ریسپوبلیکههای ساویتی لیتوه و بیلاروسّیه رسّ لیتوه و بیلاروسّیه به وجود آمد و تشکیلاتهای پرتیوی لیتوه و بیلاروسّیه مرته 1919 به پرتیة یگانة کمونیستی لیتوه و بیلاروسّیه در هیت رکپ (ب) متّحد گردید. پکل از سال 1919 غیریلیگلی عمل میکرد، وهای یگانه پرتیة سیاسی بود، که برای منفعتهای محنتکشان مبارزه میبرد. سال 1940 محنتکشان لیتوه دیکتتورة فاشیستی را سرنگون کردند. پکل لیگلی عمل میکرد، به مبارزة محنتکشان برای تشکیل نمودن آرگنهای حاکمیت ساویتی و ساختمان جمعیّت سوسیالیستی راهبری مینمود. 8 اکتبر 1940 پکل به هیت وکپ (ب) قبول شد.
در سالهای جنگ بزرگ وطنی 1941-1945 کمونیستان لیتوه به مبارزة خلق لیتوه بر ضد استیلاگران گیتلیری و یاردمچیایی برجوزی و ملّی آنها راهبری کردند. بعد آن کن ریسپوبلیکه از یوگه فاشیزم آزاد کرده شد، پک (ب) لیتوه تمام قووّهاش را برای برقpop و مستحکمکنی آرگنهای حاکمیت ساویتی، به عمل برآوردن دگرگونیهای سوسیالیستی روانه کرد. پکل 1 ژانویه 1979 153969 اعضا و 6577 نامزدها به اعضای، 5066 تشکیلاتهای ابتدایی پرتیوی داشت.
یتّیفاق کمونیستی لنینی جوانان لیتوه. لkcmل قسم ترکیبی ولکسم میباشد. آخر سال 1918 در ویلنیوس اوّلین یچییکة غیریستلین کُمسومولی به وجود آمدند. بعد آن که در قسم زیاد مساحت. لیتوه حاکمیت ساویتی برپا گردید، با تشبث کم پکل 29 ژانویه 1919 بیورای مرکزی اکتسل تشکیل کرده شد. 27 آگوست 1922 در کونس کانفیرینتسیة اکجل شده گذشت، که اشتراکچیان آن به نام و. ا. لنین مکتوب تبریکی فرستاندند. اکجل در سالهای 1920-40 غیریلیگلی عمل میکرد. از سال 1940 کُمسومولان لیتوه به ساختمان جمعیّت سوسیالیستی فعالانه همراه شدند. 18 اکتبر 1940 تشکیلات کُمسومولی لیتوه به هیت ولکام قبول گردید. در سالهای جنگ بزرگ وطنی 1941-45 کُمسومولان لیتوه قهرمانیهای بیمثل نشان دادند. 10 نفر کُمسومولان لیتوه سزاوار عنوان عالی قهرمان اتّفاق ساویتی شدند. کُمسومول لیتوه تحت راهبری پکل برای برپا کردن بزة مادّی و تکنیکی کمونیزم محنت میکند، در کار تربیة کمونیستی نسل نورس حصّة کلان میگذارد. اکلجل با آردین بیرق سرخ محنت مکافاتانیده شده است (1978). اکلجل 1 ژانویه 1979 417058 اعضا و 5926 تشکیلات ابتدایی کُمسومولی داشت.
یتّیفاقهای کسبه. اتّفاقهای کسبة لیتوه قسم ترکیبی اتّفاقهای کسبة ا.ج.ش.س. میباشد. حرکت اتّفاقهای کسبه در لیتوه آخر عصر 19 به وجود آمده است. سالهای 1918-19 بعد برپاشوی حاکمیت ساویتی در لیتوه شمارة تشکیلاتهای اتّفاقهای کسبه تا به 18 هزار افزود. سال 1934 حکومت برجوزی فاشیستی لیتوه اتّفاقهای کسبه را برهم داد. به جای اتّفاقهای کسبه پلتة محنت به وجود آمد. بعد از سرنگونشوی دیکتتورة فاشیستی حکومت خلقی 28 ژوئن 1940 فعالیّت اتّفاقهای کسبه را قانونی کرد. با آزادشوی ریسپوبلیکه از استیلاگران فاشیستی نیمیس اتّفاقهای کسبه از پی برقرار کرده شدند. 1 ژانویه 1979 در ریسپوبلیکه 1701 182 اعضای اتّفاقهای کسبه، 8932 تشکیلات ابتدایی اتّفاقهای کسبه موجود بود.
خاجگی خلق لیتوه ریسپوبلیکة اندوستریلی و اگرریست. آن دارای صناعت ترقّیکردة ماشینسازی، کارکرد متال، الکتروتیخنیکه، شیمی، سبک، خوراکواری و خواجگی قشلاق میهنیکانیده و الکترونیدشده میباشد. صناعت از حصّة محصولات ریسپوبلیکه را میدهد. اساس خواجگی انرژیتیکة لیتوه را سوزشواری کشاندشونده (انگشت، محصولات نیفت، گاز) تشکیل میکند. از ذخیرههای گیدراانیرگیتیکی (گاس-ا کونس) و تارف استفاده برده میشود. کلانتری ستنسیة الکتری-گراس-ا لیتوه با مزوت و گاز طبیعی کار میکند. در کونس گاس هست. در اگنلین ستنسیة عالیکتری اتمی ساخته شده است. در مجایکیی زواد استحصال محصولات نیفت کار میکند. در لیتوه صناعت ماشینسازی و کارکرد متال جای نمایان را اشغال مینماید. صناعت دستگاهسازی ترقّی کرده است. در کلیپیده (زواد «ولتیه») کشتیهای اقیانوسگرد بارکش و تجارتی ساخته و تعمیر کرده میشوند. کشتیهای دریاگرد، توربینهای بوغی در کونس، ماشینهای خواجگی قشلاق در ویلنیوس، راکیشکیس، اکمیرگی، ویلاسپید (دوچرخه) و دویگتیلهای ماپیدها در شیولیی ساخته میشوند. 3وادهای کیدینیی و اعانهوه سوپیرفاسفت، امّافاس و نوریهای نیتروژنی استحصال میکنند. در زوادهای الیتوس نخ صنعی، پلونگی چرم صنعی، ویلنیوس مهسنوات پلستمسّی، شوینچیانیس از رستنی داروها استحصال میکنند. صناعت خوراکواری از گوشت، شیر، ماهی، کرتاشکه، سبزهوات و میوهجات محصولات گوناگون تییار میکند. در لیتوه 4 زواهد قند خست. صناعت بافندگی ترقّی کرده است. در 5-سالة 9-م حجم استحصال محصولات صناعت 49%، استحصال ماشینهای خواجگی قشلاق 2، 4، اسباب 3، 1، دستگاه 1. 7، محصولات صناعت شیمی و نیفت و شیمی 1، 6 برابر افزود. 1 ژانویه 1978 (به حصّة هزار cap) 2196، 8 گاو (از جمله 875، 0 مادهگاو) ، 2556، 8 خوک، 64، 8 بز و گوسفند بود.
تول راه آهن لیتوه 2019 کم (1975). از آن 130 کم. الکتریکانیدشده میباشد. راههای ماشینگرد زیاده از 33، 3 هزار کم، از جمله راههای سنگفرش-14، 5 هزار کم (1975). بندرهای کلانترین دریایی-کونس و بحری-کلیپیده. راههای هوایی ویلنیوس را با شهرهای دیگر لیتوه و شهرهای کلانترین ا.ج.ش.س. پیوستهاند.
دبیاتهای استفادهشده. : اتموکس س. ، ترویدس س. س. ا بسلیکس ا. ب. ، ساویتسکیی سایوز. لیتوه، م. ، 1967؛ پ ا ش و ت آ و. ت. ، آبرزاونی لیتاوسکاگا گاسودرستوه، م. ، 1959؛ روالیوتسیه 1905-1907 گگ. و لیتوی، داکومینتы ا متریالы، ویلنیوس، 1961؛ چیورلیانیتی یه. ، لیتاوسکایی نرادنایی پیسینّایی توارچیستوا، م.-ل. . 1966؛ واپراسы استاری کمونیستیچیسکایی پرتی لیتوы (سب. ستتیی) ، ویلنیوس، 1961؛ باربه زه ساویتسکویو ولست و لیتوی و 1919-22 گگ. سب. داکومینتاو، ویلنیوس، 1967؛ رزویتی پرامыشلینّاست ا فارمیراونی پرولتاریته لیتوы و 19 و. ، ویلنیوس، 1969؛ کامپرتیه لیتوы و باربی زه ساویتسکویو ولست (19ا5-40) ، م. ، 1961؛ کوبیلیوس و. ، ساوریمینّیه لیتاوسکیه پاازیه، م. ، 1969؛ استاریه ساویتسکاگا درمتیچیسکاگا تئاتره، ت. 4-6، م. ، 1966-71’، بودرییکه ه. س. ، ارخیتکتاره (معماری) ساویتسکایی لیتوы، ل. ، 1971؛ ساویتسکیه لیتوه ا ای نوکه، در کیت .: «نوکه سایوزه سّر»، م. ، 1972؛ چیروانّیه س. م. ، باگدنس ک. ا. ، اسکوسّتوا لیتوы، ل. ، 1972؛ گودریمس یو. ایز استاری لیتاوسکایی موزыک، ت. 1، م. ، 1964، ت. 2. ل. . 1972.