شوریش واسع

شوریش واسع، شوریش دهقانان بیکی بلجوان، که س. 1888 به مقابل استثمار امیری به عمل آمده است. ‌اندازهای گوناگون، ظلم بایهای محلی و بیک بلجوان سببهای سرزنی ش. و. گردیدند. واسع س. 1888 عامّة خلق را به شوریش دعوت کرد. در یک مدّت کوتاه مردم دیهه‌های محموددره، سوچیان، شیخان، چقورک، آقتیرک و غ. به واسع همراه شدند. شوریشگران به خاولینگ رفته، به املاکدارخانه هجوم آورده، املاکدار را حبس کردند. از کولاب و مومین‌‌آباد به دسته‌های واسع قریب 1000 کس همراه شد. شورشگران به واسطم جیرکوتل راه بلجوان را پیش گرفتند. سربازان بیک از د. سرخاب (قیزیلس و) گذشته، در محل سر مزار به شوریشگران جوجم آوردند. زدوخورد بین شوریشگران و سربازان تمام روز دوام کرد، که در آن عسکران بیک شکست خردند و شوریشگران قلعة بلجوان را به دست درآوردند. بیک همراه طرفداران باقیمانده‌اش به کنگورت و از آن جا به حصار گریخت. شورشگران کنگورت، پوشینگ، آقس و و توتقوول را اشغال کردند. واسع قلعه را اشغال نموده، بلجوان را سه روز در دست خود نگاه داشت. یک قسم شوریشگران با غنیمتهای گرفته‌اشان به خانه‌های خود رفتند.

با فرمان امیر بخارا به بلجوان عسکران بیک حصار آستانقول فرستاده شدند. عسکران آستانقول به شورشچیان شکست داده بلجوان را گرفتند. واسع با شوریشگران عقب‌نشینی کرد. واسع بار دوّم قوّه جمع کرده، برای گرفتن بلجوان کُشید. این دفعه سربازان شکست خردند و شوریشگران قلعه را بار دوّم گرفتند.

میر به مقابل واسع قوّه‌های حربی حصار، درواز و کولاب را سفربر نموده، از بخارا قوّه‌های زیاد را با توپها فرستاد. به این قوّه‌ها آستانقول سرداری می‌کرد. در آخر ژوئیة 1888 عسکران امارت شوریشگران را شکست داده، قلعة بلجوان را اشغال کردند. آستانقول 130 نف. شوریشگران را اسیر گرفته، به نزد ا میر فرستاند. باقیمانده‌های شوریشگران با سروری واسع عقب نشستند. واسع کُشید، که آنها را جمع کرده، مبارزه را دوام دهد، ولی شکست خرد. واسع و یاردمچیان نزدیک او در کوهها پنهان شدند. ولی در نتیجة خیانت آخ. اوگ. . 1888 واسع را دستگیر کرده، برای جزادیهی به کتاب فرستادند و در آن جا به قتل رساندند. در بارة شوریش واسع مردم روایت، سرود و داستانهای زیادی گفته است. در این موضوع ادیبان ساویتی تاجیک م. تورسون‌زاده و ا. دهاتی لیبریتّای «شورش واسع»، س. الغ‌زاده رمان «واسع» و دیگ. اثرها آفریده‌اند.

ش. یوسفاو.