نیزام استراباد

نظام استراباد (سال تولدش نامعلوم-وفاتش 1516) ، شاعر فارس-تاجیک. موافق معلومات تذکره‌ها («تحفة سامی»، «روز روشن»، «مدمع-ال-فصحا» و غیره‌ها) نظام استراباد شخص دانشمند و از ناموران استر‌‌آباد بوده است. در جوانی صنعت معمّا را آموخته و شاعری‌اش نیز از سرودن معمّا آغاز یافته است. نوایی در «مجالس-ان-نفایس» به این هنر نظام استرابادی اشاره‌ نموده، به طور نمونه یکی از معمّاهایش را می‌آرد. قصیده، غزلهای عشقی، حسب‌حالی، تردیعبندها دارد. در چندی از غزلهایش افکار پندوخلاقی و تربیوی افاده یافته‌اند. در پایان عمر نظام استرابادی رویة ایجادی خود را دیگر کرد. تقریباً 4 هزار بیت قصیده و ترجیع‌بندهایی، که مخسول ایجا­دی آخر عمر شاعرند، به وصف پیغمبر و آل او آیدند. در برابر این گونه اشعار دینی و از جهت غایوی پست نظام استرابادی اشعار رنگین و سخن و لفظ آراسته با صنعتهای بدیعی دارد. این ابیات نمونه‌ای است از شعر او:

تیرت گذشت از جان، در دل گرفت

منزیل،

نان یافت راحت، امّا کار دل است

موشکیل.

تیرت ز شصت هجران بر جان و دل

نیشست،

گویم برارم از جان، امّا نگویم،

ز دل.

•

شب در فضا از ماه نو کشتی در

اب انداخت

و-ای آفتابش لنگر زرّینتناب

نداخته.