فاتاسینتیز

فتوسنتز (از فاتا… و سنتز) ، مهمترین جریان فاتابیالاگییست (نگرید فاتابیالوژی) ، که در نتیجة آن رستنیهای سبز میکروارگنیزمهای فتوسنتزکننده و پیوستهای غیریارگنیکی (گزیکربانت و آب) با تأثیر روشنایی پیوستهای مرکّب آرگنیکی برای حیات موجودات زنده ضرور را به وجود می‌آرند. هنگام فتوسنتز رستنیها به اتمسفره آکسگین جدا کرده، انرژیة آفتاب را در شکل انرژیة بندهای شیمیایی ذخیره می‌نمایند.

در نتیجة فتوسنتز نباتات کورة زمین سالی زیاده از 100 ملرد ت (از این مقدار نصفش به ف.-ا رستنیهای بهر و اقیانوس تعلق دارد) مادّه‌های آرگنیکی حاصل نموده، قریب 200 ملرد ت سا2-را فرو می‌برد و قریب 145 ملرد ت آکسگین آزاد جدا می‌کند. در نتیجه 3·1021 ج انرژیه ذخیره می‌شود. دایر به فتوسنتز بار نخست (زیاده از 200 سال پیش از این) ج. پریستل، ج. سینیبی، ن. ساسّیور، یه. انگینخوه، یو. مییر تدقیقات برده‌اند. در آموزش ف. سهم ک. ا. تیمیریه‌یف، که اوّلین شده اهمیت کلرافیلّ را در فتوسنتز مویین نمود، کلان است. س. پ. کاستыچیف، و. ن. لیوبیمینکا، ا. ا. نیچیپاراویچ، ا. ن. تیرینین، ا. ا. کرسناوسکیی، ا. ا. شلыک، 0. و. زلینسکیی و دیگر عالمان ساویتی نیز در تدقیق و آموزش فتوسنتز خذمت باسزا کرده‌اند.
فاتاسینتیز در رستنیهای درجة عالی در کلراپلیستها (در هوجیره‌های برگ سبز 20-100-تاند) می‌گذرد. باکتریه‌های فتوسنتزکننده و اکثر آبسبزها کلراپلست ندارند. فتوسنتز در قسم زیاد آبسبزها، در خرامتافارها و در باکتریه‌های فتوسنتزکننده و آبسبزهای کبود و سبز در تیلکایدها (پیگمینت باکتریاخلارافیلّ یا باکتریاویریدین دارند) به عمل می‌آید. اساس فتوسنتز نباتات آکسید و برقرارشویست. معادلة مشترک فتوسنتز چنین است:
6سا2+6ن2ا ► س6ن12او+602
خلارافیلّ
فاتاسینتیز یگانه جریان بیولوگییست، که با افزایش انیرگیة آزاد می‌گذرد و تمام موجودات زندة روی زمین را (بدون ارگانیزمهای خیماسینتیزکننده) با انرژیة شیمیایی تأمین می‌کند. نگاه داشتن، افزودن و ثمره‌ناک استفاده بردن ثمره‌بخشی فتوسنتز رستنی مسئلة اساسی طبیعت‌شناسی معاصر و انسانیت است. زیاد نمودن فعالیّت فتوسنتز رستنی یکی از راههای مهمّ ثمره‌بخشی آن است. مثلاً، برای از هر گه 40 س رویانیدن حاصل گندم رستنی باید 20 ت سا2-را ازخود و 7، 3 ت ن2ا-را تجزیه (از جهت فتوشیمیوی) کرده، به محیط قریب 13 ت آ2 خارج کند.
اموزیش فتوسنتز رستنیها و راههای مساعد نمودن فعالیّت فتوسنتز آنها وظیفة اساسی تدقیقات فیزیولوژی، بیاخیمیوی، ژنتیکی و بیوفیزیکی در رسّ تاجیکستان می‌باشد. تدقیقات دایر به فتوسنتز هنوز سالهای اوّل بعدجنگی در ستنسیة بیولوگی پامیر سر شد. در ستنسیة نامبرده بار نخست در علم جهانی با مقصد آموزش فتوسنتز اصول استفادة کربن رادیواکتیو در شرایط طبیعی سبزش رستنی تهیه و استفاده شد (زلییسکیی آ. و. ، سیمیختاوه آ. ا. ، وازنیسینسکیی و. ل .). سالهای 50 در انستیتوت باتنیکة آکادمی فنهای رسّ تاجیکستان عاید به فتوسنتز پخته یک قطار تدقیقاتها گذرانیدند (ناصراو یو. س .). دایر به فتوسنتز از سال 1960 در شعبه (از سال 1964 انستیتوت)-ا فیزیولوژیه و بیوفیزیکة رستنی آکادمی فنهای رسّ تاجیکستان تدقیقات می‌برند. (ناصراو یو. س. ، کریماو x. ه. ، رخمنینه ک. پ. ، اسراراف ک. ا. ، شمسییف ا.). کارمندان انستیتوت مذکور اوّلین بار در علم جهانی دایر به امکانیّت با ازافیرمینتهای متابولیزمشان س4 اندوکسیه کردن پخته (با مقصد به آن علاوه کردن خاصیت فتوسنتز «کااپیرتیوی») تدقیقات گذرانیدند. دایر به فتوسنتز شعبة ژنتیکة عمومی پختة آکادمی فنهای رسّ تاجیکستان و کفیدرة بیاخ میة انیویرسیتیت دولتی تاجیکستان نیز تدقیقات می‌برند.
سال 1972 در دوشنبه دایر به اساسهای ژنتیکی فتوسنتز انجمن 1-ام بینلخلقی گذرانده شد.
دبیات: ناسыراف یو. س. ، فتوسنتز ا عوراجه‌ای خلاپچتنیکه. دوشنبه، 1956؛ همان مؤلف، اسّلیداونیه پا فتوسنتز و، دوشنبه، 1967؛ همان معلّ. ، گینی-تیچیسکی اسپیکتы فتوسنتزه، م. 1971؛ همان معلّ. ، فتوسنتز ا ژنتیکه کلراپلستاو، مسکو. 1975؛ همان مؤلف. ژنتیکه فتوسنتزه ا سلکسیه، مسکو، 1982؛ زلینسکیی آ. و. ، فتوسنتز ا اسپالزاونی سالنیچنایی انرژی، ل. ، 1971. یو. ا. گللیر.