آزادوار چنگی (562، استخر-625، همان جا) ، مطربه، موسیقیدان مشهور فارس-تاجیک. چند مدّت در دربار خسرو پرویز خذمت کرده، دستة زنان و دختران صنعتکار را سروری می‌نمود. ازادوار چنگی اساساً در چنگنوازی شهرت پیدا کرده، از وّلین زنان صنعتکار کسبی به شمار می‌رفت. با تشبث او در عهد ساسانیان دستة زنان …

آیدینکول، قبرستانیست منسوب عصر 3 تا میلاد، که 0، 8 کیلومتر جنوبتر از راه جرتیگومبز-کول سولونغور، در ساحل غربی دریای آیدینکول واقع است. سالهای 1958-59 گروه ار­خیالاگی پامیر شرقی انستیتوت تاریخ آکادمی فنهای رسّ تاجیکستان تدقیق نمود. ایدینقول از 6 پشته عبارت بوده، با سنگ پوشانیده شده است. دیمیترشان 5 …

آیباش، دیهه‌ای است در ساویت قشلاق نوآباد ریان حصار رسّ تاجیکستان. تیرّیتاریة کالخوز «لنینیزم». از دیهه تا مرکز ساویت قشلاق-2 کیلومتر، تا ریان 6 کیلومتر، تا ستنسیة راه آهن نزدیکترین-خانقاه 6 کیلوییتر. راه آسفالتپوش. اهالی‌اش 785 نفر (1981) ، تاجیکان و ازبکها. آیباش مکتب 8-ساله، مگزین و فیرمة خوکپروری دارد. …

آیبیک (تخلّص؛ نام و فمیلیه موسی تاش‌محمداو؛ 10. 1. 1905، تاشکینت-1. 7. 1968، همان جا) ، نویسندة ساویتیک ازبک. نویسندة خلقی ازبکستان (1965) ، آکادمیک آکادمی فنهای رسّ ازبکستان (1943). از عایلم بافنده. انیویرسیتیت آسیای میانه را ختم نموده است (1930). اوّلین مجموعة شعرهایش-«احساس» (1926). مجموعة شعرهای «مشعل» (1932) ، …

عایشة سمرقندی (سال تولد و وفات نامعلوم) ، شاعرة فارس-تاجیک. زمان زندگی عایشة سمرقندی معلوم نیست. سرچشمه‌های ادبی از جمله مؤلفان «ال-معجم» شمس قیس راضی، «آتشکده» لطفعلی‌بیک آذر و استاد عینی در «نمونة ادبیات تاجیک» نام عایشه را ذکر کرده، چند نمونه آورده‌اند و به اشعارش بهای بلند داده‌اند. از …

عایشة افغان بنت یعقوب (سال تولد نامعلوم-وفات 1700) ، شاعرة افغان. زادگاهش کابل. عایشة افغان علمهای زمانش صرف و نحو، معانی و بیان و تجوید و ادبیات را به خوبی آموخته، در 20-سالگی به شعرگویی شروع کرده است. و در اوّل حیات زن خوش‌سخن و زنده‌دل بوده، ولی پس از …

«آیین‌نامه»،  یکی از آثار ادبیات پهلویی (به زبان فارسی میانه) ، که تقریباً در عصرهای 6-7 تألیف شده است. مؤلفش معلوم نیست. اصل پهلوی این اثر محفوظ نمانده است. موافق گفتة تاریخ‌نویسان اسلامی (طبری، مسعودی، سالیبی و دیگر) آیین‌نامه را ابن موقفّع در برابر دیگر اثرهای پهلویی به زبان عربی …

آیین جمشید cورود قدیمی مراسمیست، که در عهد ساسانیان تصنیف شده است. 2) آهنگ دوّم از آهنگهای «سیگانه» باربد مروی. 3) شعبة آوازی در «هشتمقام». 4) گوشة سازی در داخل  شوعبه‌های «همایون» و «بسته‌نگار» («دوازده‌مقام») ، که چون قسمت علی‌حدة سازی در این شعبه‌ها نواخته می‌شد.

«آیینه‌های تسّ»، پلکتهای اگیتسیانی سیاسی، که اگینتی تیلیگ­رفی اتّفاق ساویتی در سالهای جنگ بزرگ وطنی (1941-45) می‌برآورد. رسم و متنهای «آیینه‌های تسّ» به غلبه دعوت نموده، شهرت کارنمایهای آدمان ساویتی را نشان می‌دادند. قهرمانیهای گذشتة خلقهای ا.ج.ش.س.-را خاطررسان و کردارهای استیلاگران فاشیستی را با قهر و غضب محکوم می‌نمودند. در …

«آیین اکبری» اثر اینسیکلاپید، تألیف ابولفزل ابن مبارک علاّمی (وفات سال 1602) ، عالم، تاریخ‌نویس و وزیر اکبرشاه (1556-1605). «آیین اکبری» جلد سوّم ترکیبی «اکبرنامه» همان مؤلف به شمار می‌رود. جلدهای یکم و دوّم «اکبرنامه» به تاریخ سلطنت اکبر تا سال 47-ام حکمرانی آن بخشیده شده‌اند. جیلد سوّم این اثر …