موشاهیده

موشاهید، مشاهده (عربی -به چشم خود دیدن) ، ادراک بامرامیست، که پیوسته به مقصد و وظیفه‌های فعالیّت آدم صورت می‌گیرد. مشاهده تاریخاً همچون قسم ترکیبی عملیات محنت انکشاف می‌یابد، که به واسطة آن موافقت محصول محنت با نقشة ایده‌آلی آن مقایسه کرده می‌شود. برابر مرکّب گردیدن واقعیت اجتماعی و عملیات محنتی مشاهده به جنبة مستقل فعالیت (مشاهدة علمی، مشاهده همچون جزء جریان ایجادی بدیعی و غیره) تبدل یافت. به توفیل انکشاف علم مشاهده بیش از پیش مرکّب گردید.

در سوسیالاگیه و پسیکولوژی جمعیّتی وابسته به موقع مشاهد مشاهده دو نوع می‌شود: مشاهدة عادّی  یا مقرّری، که در این آن مشاهد به حادثه‌ها بی‌واسطه دخل نکرده، آن را گویا از «بیرون» می‌آموزد،

در این موشاشیدة مرکّب باشد، مشاهد به گروه اجتماعی داخل شده، خود را به شرایط آن موافپق کرده، حادثه‌ها را گویا «از درون» تحلیل می‌نماید.