Таджикистан – Энциклопедия на таджикском языке КИТОБАМ

ТОРОНИҲО, айкнасиҳо, марҷумакиҳо (Роlugonaceace), оилаи растаниҳост, ки асосан гиёҳҳои бисёрсола, нимбуттаву бутта, баъзе растаниҳои паратит ё санрофит (масалан, Solomonia), дарахтони хурди тропикӣ ва лианаҳоро дар бар мегирад. Махсусан ҷинсҳои торониҳо (кариб 300 намуд) ва шулха (то 200 намуд) гуногунанд. Дар Тоҷикистон 96 намуди Торониҳо (аз 7 ҷинс) мерӯяд. Торониҳо дар …

ТОРОН, тору торонак, торони даббоғӣ (Роlygonym соriarium), як навъ гиёҳи худрӯест (аз оилаи торониҳо). Пояаш сершох, то 1,8 м қад мекашад. Моҳҳои июн — август гул карда тухм мебандад. Дар Осиёи Миёна, аз ҷумла Тоҷикистон гиёҳи маъмул аст. Одатан дар минтақаи буттаву бешазор ва ноҳияҳои субалпӣ ва ғайра (1200—3400 м …

ТОРМОЗИ АВТОМОБИЛ (аз юнонӣ tormos — сӯрохест барои мехе, ки чархро аз даврзани боз медорад), механизм ё ҷиҳозест барои кам кардани суръати ҳаракат ё боздоштани автомобил. Тормозҳои ҳаракатовараш механикӣ (аз ҷумла пневматӣ ё гидравлӣ) ва электрӣ маъмуланд. Тормозонӣ одатан тавассути қувваҳои соиш ё таъсири мутақобили майдонҳои магнитӣ амалӣ мегардад. Тормозҳо …

ТОРИТ, минералест аз синфи силикатҳо, ТhSiO4. Омехтаи U, TR, Ғе, Cа, Мn, Р, Аl, Ti ва ғайра дорад. Кристаллҳояш призма ва қаламчамонанд. Рангаш сиёҳ, бӯри сурхтоб, норинҷӣ ва ғайра. Сахтиаш 4,5—5; зичиаш 4100—6700 кг/м3. Ниҳоят радиоактивист. Торитнро аз конҳо якҷоя бо сиркон, касситерит ва ғайра истихроҷ менамоянд. Торит маъдани торий …

ТОРИЙ (лотинӣ Тhorium), Тh, элементи химиянии радиоактив (аз актиноидҳост) аз гурӯҳи III системаи даврии Менделеев, рақамя атомӣ 90, массаи атомӣ 232,038. Торийи табиӣ амалан аз як изотопи нисбатан собит ”ТЬ (Т’/2 ч- 1,39-1010 сол) ва чор изотопи ғайрисобит иборат аст. Торийро соли 1828 И. Я. Берселиус кашф кард. Торий металли …