Гуногун

ХАЛИЛ ИБНИ АҲМАД—(тақрибан 719, Басра — 791, ҳамон ҷо), филологи араб, асосгузори арӯз. Намояндаи мактаби филологии Басра, шогирди Абуамр ибн Ало. Афкору ақоиди илмӣ ва ашъори Xалил ибни Аҳмад тавассути осори шогирдопаш — Сибавайҳ, Асмай ва диг. боқй мон- даанд. Асари муҳимтарипи X. и. А. нахустин фарҳанги забони арабӣ мебошад. …

ХАЙТУН Давид Ефимович (16. 5. 1899, ст. Кринкии вилояти Смоленск—11.12. 1965, Душанбе), муаррихи советӣ, доктори илмҳои таърих (1958), проф. (1959). Соли 1932 шӯъбаи таърих ва соли 1933 факултети забон ва адабиёти Институти олии педагогии Белоруссияро хатм намуд. Аспиранти институти таърих, фалсафа ва адабиёти Москва (1933—36), муаллими калони институти педагогил Челябинск …

«ХАЙР-УЛ-БАЁН» тазкираест, ки Ҳодӣ соли 1610 таълиф карда, соли 1626 бори дуюм таҳриру такмил намудааст. Тазкираи умумиест иборат аз муқаддима, ду фасл, хотима ва хатми хотима. Тартиби тазкира алифбоист. Дар муқаддима баъди қисмати анъанавӣ роҷеъ ба таърихи салотини Сафавия сухан рафтааст. Фасли аввал зикри ақволу ашъори шоирони қадим, фасли дуввум …

«ХАЗИНАТ-УШ-ШУАРО» тазкираест, ки онро соли 1849 шоир ва донишманди форсизабони Ҳиндустон Сайидалии Кабир маъруф ба Муҳаммад Миранҷони Аҷмалии Оллоҳободӣ (таваллуд 1797) таълиф кардааст. «Xазинат-уш-шуаро» шарҳи ҳолимухтасар ва намунаи ашъори 190 нафар шоири форсизабони Ҳиндустонро, ки дар асри 18 ва нимаи аввали асри 19 зиндагй ва эҷод кардаанд, дар бар мегирад. …

«ХАЗИНАИ ГАНҶИ ИЛОҲӢ» тазкираест, ки Мир Имомуддин Муҳаммади Ҳусайнӣ тақрибан бай ни солҳои 1639—34 таълиф кардааст. Зикри қариб 460 шоирро дар бар мегирад. Адибон ба тартиби алифбо, аз рӯи ҳарфи аввали исм ё тахаллусашон ҷой дода шудаанд. Бо Амирмуҳаммади Ибни Ямин шурӯъ шуда, бо Ҳумоюн (яке аз подшоҳони сулолаи темуриёни …

ХАВОЗА, 1) воиш, возиҷ, толор, харак, як навъ чӯбҳои бар сутунҳо гузоштаро гӯянд, ки ба болои онҳо занг, дастак ва навдаҳои токро бардоранд. Xавоза якчанд вавъ (толор, воиш, чайлов ва ғайра) мешавад. Воиш аз чӯбҳон ба бояои сутунҳои баланд (2у5—5 м) гузошташуда иборат буда, онро бештар барои бардоштани токи ҳавлӣ …

ХАББОЗИИ НИШОПУРӢ (соли таваллуд номаълум — вафот 953), шоири форс-тоҷик. Аз ҳамасрони Рудакӣ. Дар сарчашмаҳои адабию таърихӣ оид ба Xаббозии Нишопурӣ ишораҳои мухтасаре ба назар мерасанд. Ба қавли Авфӣ Xаббозии Нишопурӣ шоири фозилу ҳунарманд буда, шеърро ниҳоят равону содда месурудааст. Аз «Хаббозӣ» тахаллус карданаш бармеояд, ки бо касби хаббозӣ — …

ФӮТА, порчаи матои сербари дарозест, ки ҳамчун миёнбанд, лӯнгӣ ё салла истифода мебаранд. Фӯта дар байни халқҳои Осиёи Миёна, аз ҷумла тоҷикон аз давраҳои қадим маъмул аст. Истилоҳи фӯта дар Осиёи Миёна ба воситаи забони арабӣ ҷорӣ гаштааст. Фӯта аввал дар Ҳиндустон ва минбаъд дар Осиёи Миёна паҳн шудааст. Фӯтаҳо …

ФУЧИК Юлиус (23. 2. 1903, Прага — 8. 9. 1943, Берлин), ходими ҳаракати коммунистӣ дар Чехословакия, нависанда, мунаққид, журналист. Қаҳрамони миллии РСЧС. Аз солҳои 20 яке аз муҳаррирони газета ва журнали ПКЧ —«Руде право» ва «Творба». Фучик ба СССР (1930, 1934—36), аз он ҷумла, ба Тоҷикистон низ омадааст ва як …

«ФУТУҲОТИ шоҳӣ» асари таърихии Амир Садруддин Султон Иброҳими Амини (асри 16), ки ба забони тоҷикӣ таълиф кардааст. «Футуҳоти шоҳӣ» аз ду дафтар (ҷилд) иборат аст. Ҷилдӣ аввал дорои 5 боб буда, боби 1-ум дар бораи офариниши оламу одам ва асосгузорони дини ислом; боби 2-юм дар бораи 23 соли аввали ҳукмронии …