Ҷуғрофия

ЮРИЙ ГАГАРИН (қаторкуҳи Юрий Гагарин), қаторкуҳест дар Антарктида дар қисми марказии Замини Маликаи Муд. 200 км дуртар аз соҳили б. Лазарев (72 а. ҷ., 92*04/ т. ш.). Баландин қаторкуҳ зиёда аз 2500 м. Аз ҷинсҳои қадимӣ кристаллӣ таркиб ёфтааст. Қаторкуҳро с-ҳои 1960—61 иштирокчиёни Экспедицияи 5-уми советии антарктикӣ кашф ва аввалинбор …

ЮНОН (Hellas), Республикаи Юнон (Hellenike Demokratia), давлатест дар Европаи Ҷанубӣ. Дар нимҷаз. Балкан ва ҷаз-ҳои сершумори (беш аз 100, калонтаринашон: Крит, Эвбея, Родос, Лесбос), воқеъ гардидааст. Масоҳ. 131,9 ҳаз. км2. Аҳолиаш 9,9 млн наф. (1984), аҳолии шаҳрӣ 65%. Пойтахташ ш. Афина. 95% аҳолӣ юнониҳо мебошанд. Забони расмӣ — юнонӣ. Аксари …

ЮГОСЛАВИЯ, Республикаи Социалистии Федеративии Югославия, РСФЮ (Socijalisticka Federativna Republika Jugoelavija), давлатест дар ҷан. Европа. Қисми зиёди он дар ним-ҷаз. Балкан. Аз ҷан. ғарб бо б. Адриатика иҳота шудааст. Масоҳ. 255,8 ҳаз. км3. Аҳолиаш 22,85 млн наф.. (1985); аҳолии шаҳрӣ тақр. 67%. Пойтахташ ш. Белград. Давлати сермиллат (сербҳо, хорватҳо, словенҳо, «мусулмонҳо, …

ЭФФУЗИЯ (лот. effusio — рехтан, ҷорӣ шудан), процесси ба руи Замин ҷорӣ шудани лава (магма)-ро гуянд. Аз шах шудани лава ҷинсҳои куҳии эффузивӣ ба вуҷуд меоянд. Э. яке аз шаклҳои оташфишонии вулқон аст (ниг. Вулқон). Э.-ҳо, одатан, дар вақти ба берун рехтани шикастапораҳои хурд (хокистари вулқонӣ, peг ё туф) ё …

ЭФИОПИЯ, Эфиопияи Социалистӣ, давлатест дар шим. шарқи Африка. Масоҳ. 1,2 млн км2. Аҳолиаш 42 млн наф. (1984), асосан халқҳои амҳор (қариб 40%-и аҳолӣ), ғалла (бештар аз 30 %). Аҳолии шаҳрӣ 13% (1978). Забони расмӣ — амҳорӣ. Аксари диндорон мусулмонон ва насрониҳо мебошанд. Поитахташ ш. Аддис-Абеба. Органи олии ҳокимият — Совети …

ЭСТОНИЯ, Республикаи Советии Социалистии Эстония (Ээсти Ныукогуде Сотсиалистлик Вабарийк), дар шим. ғарбӣ СССР, дар соҳили б. Балтика воқест. Таъсисаш 21 июли 1940. Масоҳ. 45,1 ҳаз. км2. Аҳолиаш 1542 ҳаз. наф. (1986); эстонҳо (948 ҳаз. наф., 1979), русҳо, украинҳо ва ғ. Аҳолии шаҳрӣ 71%. 15 район, 33 шаҳр ва 24 птш …

ЭРОН, Ҷумҳурии Исломии Эрон, давлатест, дар Осиёи Ҷан-Ғарбӣ. Аз шим. бо СССР, аз ғарб бо Туркияю Ироқ, аз шарқ бо Афғонистон ва Покистон ҳамсарҳад аст. Э.-ро аз шим. б. Каспий, аз ҷануб хал-ҳои Форс ва Уммон иҳота кардаанд. Масоҳ. 1648 ҳаз. км2. Аҳолиаш 43,7 млн наф. (1985), аҳолии шаҳрӣ 44% (1976). …

ЭРОЗИЯИ ХОК, эрозияи замин, обшусташавии хок, аз обу бод вайрон шудани хокро гуянд. Обшусташавии хок дар нишебиҳое, ки обҳои борон ё барф ҷорӣ мешаванд, ба амал меояд. Э. х. сатҳӣ (сатҳӣ хок нисбатан як бел обшуй мешавад), равон (оббурдаҳои на чандон чуқур ба амал меоянд ва онҳоро ҳангоми кишту кори …

ЭРОЗИЯ (аз лот. erosio — шуста шуда»), ба воситаи обҳои равон шуста шудани ҷинсҳои куҳӣ ва хокро гуянд. Э. сатхӣ, тулонӣ, паҳлуӣ ва қаърӣ мешавад. Аз Э.-в сатҳӣ нишебиҳо бо оби барфу борон шуста шуда, ноҳамвориҳои рельеф Тахту ҳамвор мегарданд. Э.-и тулонӣ дар натиҷаи бо оби селу дарёҳо шуста чуқур …

АБУСИМБАЛ – Шаҳр дар соҳили ғарбии дарёи Нил, ки дар он дар давраи ҳукмронии Рамзеси II (1388 – 1322 то милод) ду ибодатхонаи машҳури Мисри Қадим тарошида шудааст. Ибо­датхонаи калон ба шарафи худи шоҳ Рамзеси II, ибодатхонаи хурд ба ша­рафи зани якуми ӯ – малика Нофретари бино ёфтааст. Дар Абусимбал ҳайкалҳо …