Маданият ва санъат

ТАФРИҚ, яке аз санъатҳои бадеии маънавист. Мувофиқи талаботи он шоир ду маФҳуми ҳамҷинс ё зоҳиран муштараксифатро паи ҳам оварда, сипас ба ҳар якв аз ояҳо сифатҳои мугақобиларо нисбат медиҳад. Масалан, дар байти зерин таври ман ва таври олимони рӯзгор сабт шуда, дар мисраи дигар миёни ин «тавр»-ҳо фарқ гузошта шудааст: …

ТАТАББӮЪ (арабӣ аз — оимӯхтаи, пайравӣ кардан), ба вазну қофияи шеъри касе тақлид карда шеър гуфтан, мувофиқи оҳанги асари адибе, яъне дар ҳамон вазну қофия ва мавзуъ офарадани асар Тасҳеҳ аст; ба ғазали Камоли Хуҷандӣ, ки матлааш ин аст; Ёр гуфт: «Аз ғайри мо пушон назар!»Гуфтам: «Ба чашм!» «В-он гаҳе …

ТАСНИФ (арабӣ — таълиф кардан, тартиб додан), шакли оҳангиест дар силсилаи «Шашмақом». Тасниф дар аввали қисми «Мушкилот» (созӣ) омада, асоси оҳангии дигар шаклҳо (Тарҷеъ, Гардун, Мухаммас ва Сақил)-ро ташкил медиҳад. Яъне дигар шаклҳо асоси маваӯи худро аз тасниф мегиранд. Тасниф дар ҳар мақом бо номи он илова шуда меояд. Масалан, …

ТАСДИР (арабӣ — садр кардан), ак навъи санъати бадеии радд-ул-аҷз ила-с-садр, яъне овардани калимаи садр (аввали мисраи якуми байт) дар охири мисраи дуюм: Посбононро иваз созанд рӯзону шабон, Дил вале хоҳад, ки бошам рӯзу шабҳо посбон. (М. Турсунзода). Ин санъат барои таъкиди матлаби шоир аҳамияти калон дорад. Р. Мусулмоқулов.

ТАСАВВУФ ( аз арабӣ — пашм, пашмина), сӯфия, ҷараёни фалсафию ирфониеро гӯянд, ки мақсаду маромаш бо роҳи кашфу завқ дарк намудани Одаму Олам мебошщ. Он аввал дар шакли як ҷараёни бидъатомез дар ахди хулафои рошидия ва умавия дар Ироқу Сурия пайдо шуда, сонӣ аз Хуросону Мовароуинаҳр сар карда то қисми …

ТАРЧУМАИ ҲОЛ, 1) як жанри насри бадеиро гӯянд, ки ба ёддошт қаробат дорад. Агар касе тарҷумаи ҳолашро худаш нависад, автобиография, агар ягон шахс тарҷумаи ҳоли каси дигарро нависад, биография меноманд. Тарҷумаи ҳол дар асоси муҳимтарин лаҳзаҳои ҳаётл ходимони машҳури илму маданият тартиб ёфта, бо рӯйдодҳоии иҷтимоии замон алоқаманд мешавад. Тарҷумаи …

ТАРҶУМАИ БАДЕӢ, як навъ эҷодиёти бадеӣ, тафсири ваҳдати шаклу мазмуни асари бадеӣ аз як забон ба забони дигар, аён намудани таъсири эстетикии асари оригинал ба забони ғайр. Тарҷумаи бадеӣ дар пешрафти тамаддун мақоми баланд дорад ва инкишофи тамаддун ҳам ба ривоҷи он мусоидат менамояд, яъне тарҷума ва шароити таърихӣ ҳамбастаанд. …

ТАРҶЕЪБАНД — манзумаеро гӯянд, ки аз силсилаи бандҳо (хонаҳо)-и шеърӣ иборат буда, бандҳо байни ҳамдигар бобайти восита, байти восила (васила)-и айнан такроршаванда пайваст мегарданд. Дар оғози пайдоиш тарҷеъбанд аз панҷ байт иборат буда, ҳамаи даҳ мисраъ қофияи ягона доштанд. Масалан, як банди тарҷеъбанди Фаррухӣ: Ҳамегуфтам, ки кай бошад, ки хуррам …

ТАРҶЕЪ (арабӣ — такрор), шакли оҳангиест дар қисми Мушкилоти (созӣ) «Шашмақом». Тарҷеъ дар мақом маънои такрорро дорад. Дар Тарҷеъ баъд аз ҳар пешрав ҳатман қисми бозгӯӣ меояд. Шакли Тарҷеъ дар мақоми «Рост» вуҷуд надорад. Дар дигар мақомҳо бошад, бо номи худи ҳамон мақом меояд. Масалан, Тарҷеъи Бузург, Тарҷеъи Наво, Тарҷеъи …

ТАРСЕЪ (араби — ғавҳар нишонидан ба чизе), 1) аз пешаҳои халқии тоҷикист иборат аз нигинакорӣ кардани чизе (масалан, камарбанд); 2) аз санъатҳои бадеии лафзӣ — иборат аа мувозинатӣ калимаҳои мисраи якум бо дуюм аз ҷиҳати сифату миқдор. Родуёнӣ хола-хона овардани бахшҳои сухан ва Шамси Қайси Розӣ «мусаҷҷаъ гардонидани калимот», «мутасовӣ …