Илм

МУҚАННАИЯ (мансуб ба Муқаннаъ), идеологияи расмии исёни Муқаннаъ. Ба ташакули Муқаннаия ғояҳои иҷтимоии мазҳакия таъсир расонидаанд. Муқаннаия тақсими одилонаи сарват, хотима додани ҳукмронии арабҳо ва барҳам задани нобаробарии иҷтимоиро талаб мекард. Даъвати иҷтимоии Муқанния дар байни омма тарафдорони зиёд пайдо кард, вале дар натиҷаи созиши арабҳо бо ашрофони маҳаллӣ исён …

“МУҚАДДИМАТ – УЛ – АДАБ” дастури забони арабӣ, луғати дузабонаи таълимии арабӣ-форсӣ (тоҷикӣ). Ба забони арабӣ тақрибан охири асри11 ва нимаи аввали асри 12 аз тарафи Замахшарӣ таълиф гардидааст. Аз 5 қисм иборат аст: 1) исмҳо; 2) феълҳо; 3) ҳуруф (ҳиссаҳои ёридиҳандаи нутқ); 4) баргардониши исмҳо; 5) тасрифи феълҳо. Дар …

МУҚАДДАСИ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмад (946/47, Бай-тулмуқаддас — 1000), сайёҳ, муаррих ва географӣ араб. Дар бораи ӯ маъ-лумоти тарҷумаиҳолӣ кам аст. Муққадаси ба мамлакатҳои Шарқ борҳо сафар карда, соли 985 асари «Аҳсан-ут-тақосим фӣ маърифат-ул-ақолим» («Беҳтарин тақсимот дар маърифати иқлимҳо»)-ро таълиф намуда, ба хонадони Со-мониён тӯҳфа кардааст. Асар аз муқаддима ва …

МУҒҶА, п у н б а к, куртак, шакли метаморфози (шаклдигаркарда)-и навда, ки байни бандҳояш кӯтоҳ шудааст. Муғҷа нашвӣ (барг ҳосилкунанда) ва генеративӣ (барг, гултӯда ва гулҳосилкунанда) мешавад. Муғҷаеро, ки як гули ношукуфта дорад, ғ у н ч а меноманд. Аз рӯи дар шохча ҷойгиршавӣ Муғҷа болоӣ (аз он навда …

МУҒУЛЧОЙ (Chamaenerium),ҷинси гиёҳҳои бисёрсолаест аз оилаи Onograceae. Пояи рости сербарг, барги бедумча ё кӯтоҳдумчаи нештаршакл, гули зигоморфии гулобӣ, хӯшагули дарози дар нӯги поя нумӯёбанда, ғӯзаи дарозрӯяи сертухм дорад. Дар ноҳияҳои муътадили Нимкураи шимоли 12 намуди Муғулчой паҳн шудааст. Дар Иттифоқи Республикаҳои Советии Сотсиалистӣ СССР 6 намуди Муғулчой дар бешазори серрутубат, …

МУҒЕЛОН, хори мағелон, хасак, хорхасак, ощанхорак (Tribulus terrestris), гиёҳи яксолаест аз оилаи ласфищо. Пояаш чун палак пащн туда, то 1 метр дароз мешавад. Баргаш пармомонанд (дарозиаш 2,5—5*5 сантиметр, бараш 1,5—2 сантиметр), гулаш зард, мевааш ситорашакл буда, 2—4-то хори сахту тез дорад. Аз май то охири тобистон гул карда, аз июн …

МУШХОР (Arctium), як ҷинси растаниҳои алафии дусолаест аз оилаи мураккабгулҳо. Барги калон-калони найчашакли дуҷинсаи бештар қирмизӣ дорад. 11 намудаш дар минтақаҳои мӯътадили Евросиё паҳн шудааст. Дар Иттифоқи Республикаҳои Советии Сотсиалистӣ СССР 8 намудаш бештар дар наздикиҳои манзилгоҳ, ҷойҳои хокрӯбаю харобазор, лаби роҳ, полиз ва ғайра месабзад. Дар Тоҷикистон 2 намуди …

МУШУНГ, н а х ӯ д и даштӣ (Pisum sativum), растании яксолаест аз оилаи лӯбиёиҳо. Баландиаш то 1 метр; пояаш ғафси камшохча, баргаш мураккаб (аз 2—3 ҷуфт баргча иборат), гулаш калони одатан ҳарранга, баъзан сафедтоб, ғилофакаш 6— 8-тухма, тухмаш мудаввари зарди сабзча, сурхтоби холдор. Моҳҳои июн — июл гул ва …

МУШТАРӢ (ар. лотинӣ Jupiter), Бирҷис, Ҳурмуз (g), панҷумин (аз рӯи масофа то Офтоб) ва калонтарин сайёраи системаи Офтоб. Аломати астрономиаш.^ . Дар атрофи Офтоб дар масофаи андаряк 5,203 в. а. (778 миллион километр) ҳаракат мекунад. Экссентриситети мадори Муштарӣ 0,048 буда, ҳамвории мадораш ба ҳамвории эклиптика ба андозаи 1,3° моил аст. …

МУШОЛИҲО (Caprifoliaceae), як оилаи растаниҳои буттагӣ (баъзан печон), дарахти начандон калон, нимбутта ва алафии дупаллагиро гӯянд. Барги аксар рӯ ба рӯ ҷойгиршуда, баъзан бо асосаш якҷоя сабзида, гули одатан дуҷинсаи актиноморфӣ ё зигоморфӣ, ғуҷуммева ё меваи донакдор, баъзан ғӯзамева доранд. 15—16 ҷинс (қариб 400 намудри Мушолиҳо дар минтақаҳои мӯътадили Нимкураи …