Маданият ва санъат

МАЗҲАР (тахалл.; номаш Мирзо Шамсуддини Ҷони Ҷонон, 1698, ш. Колобоғи Малва— 1780), шоири форсизабони Ҳиндустон. Аз Мазҳар девони форсӣ-тоҷикӣ, девоне ба забони урду ва тазкираи «Харитаи ҷавоҳир» мерос мондааст. Hazrat Mirza Mir Mazhar e Jaane Jaana. Мазҳар ҳамчун шоири ғазалсаро маълум аст. Дар девони ӯ инчунин, як марсия, ду мухаммас (яктоаш бар …

МАЗҲАКАИ МУСИҚӢ, оперетта ва аcapҳoи саҳнавии мусиқие, ки дар заминаи мазҳака эҷод шудаанд (опера — буфф, зингшпиль, водевиль ва г.). Мазҳакаи мусиқӣ ҳамчун жанри мустақил дар охири асри 19 ва ибтидои асри 20 ба вуҷуд омад. Дар Мазҳакаи мусиқӣ сурудҳои гуногуни лирикӣ, халқӣ ва эстрадӣ, инчунин рақсҳои оммавиро истифода мебаранд. …

МА3ОР (арабӣ —қабр, гӯр), ҷои мӯътабареро гӯянд, кн ба ақидаи аҳли дин муқаддас ва мӯъҷизаовар шинохта шудааст. Дарки нодурусти ашёву ҳодисаҳои табиат, сабаби пайдоиши Мазор гардидааст. Ҳомиёни дин барои афзудани таъсиру нуфузи аҳкоми дин сангу кӯҳ, чашмаю кӯл, дарахту бутта ва қабрҳои муқаррариро ҳамчун мӯъҷпза нишон медиҳанд ва ба онҳо …

МАДҲЯМИКА (санскр.— миёнӣ), таълимоти асосии фалсафии мауаянаии буддоия, ки асри 2 дар Ҳиндустон пайдо шуда, дар Хитой (аз асри 4), Тибет (аз асри 9), Муғулистон ва Япония иктишор ёфт. Асосгузори Мадҳямика аз рӯи ривоят Нагарҷуна мебошад. Асоси таълимоти Мадҳямика ғояи тасаввурнопазирии ҳақиқат мебошад. Ба ҷои он мафҳуми «шуньята» истифода шудааст, …

МАДҲИЯ (арабӣ -асари таърифӣ, тавсифӣ), асари бадеие, ки дар тавсифи шахсе, воқеае ё чизе суруда мешавад. Мувофиқи анъанаи адабиёти классикии форс-тоҷик муқаддимаи аксари достонҳои эпикӣ ва лирикию эпикӣ бо Мадҳия оғоз ёфтааст. Муқаддимаи достонҳои «Хамса»-и Низомӣ, «Ҳафт авранг»-и Ҷомӣ ва дигар аз ҷумлаи чунин Мадҳияҳо мебошанд. Як қисми Мадҳияҳое, ки …

МАДРАСАИ ШЕРДОР, ёдгории меъмории асри 17 дар Регистони Самарқанд. Солҳоои 1619—35 дар рӯбарӯи Мадрасаи Улуғбек сохта шуда, аз рӯи бандубаст ба он қаробат дорад. Нақшунигори кошӣ пештоқ бо тасвири офтоби нурафшон ва шери ба ғизол ҳамлавар (аз ин ҷост, ки Мадраса номи шердорро гирифтааст) ҷолиб аст. Гарчи намохон ҳар ду …

МАДРАСАИ ХОҶАМАШҲАД, ёдгории меъмории асрҳои 9—12 дар деҳаи Сайёди ноҳияи Шаҳртузи Тоҷикистон. Ҳоло аз ин ансамбли муҳташам ду бинои гунбазу равоқдори ба ҳам пайваст (аз хишти пухта) ва дар паси онҳо вайронаи деворҳои хиштиву похсагӣ маҳфуз мондаанд. Ҳафриёти соли 1965 ва тадқиқоти минбаъда собит кардаанд, ки дар гирдогирди ҳавлии васеи …

МАДРАСАИ ХАЛИФА НИЁЗҚУЛ, ёдгории меъмории ибтидои асри 19 дар Бухоро. Дар қисми шарқии шаҳр, дар наздикии Дарвозаи Мазор бино ёфтааст. Асоси ёдгориро бонои чоркунҷаи чор гӯшааш бурҷдор (аҳолии маҳаллӣ онро «Чорманор» мегӯянд) ташкил медиҳад. Намои онро пештоқи ҳошиянок оро дода аст. Мадраса ду ошёна дорад. Ошёнаи якум аз даҳлези ғайриоддии …

МАДРАСАИ УЛУҒБЕК, ёдгории меъмории асри 15 дар шаҳри Самарқанд. Як ҷузъи ансамбли Регистони Самарқанд. Cолҳои 1417—20 бо фармони Улуғбек сохта шудааст. Даромадгоҳи Мадраса бо пештоқи муҳташами мунаққаш ва ҳотамкорӣ зинат ёфтааст. Дар ду гӯшаи Мадраса ду гулдаста қомат оростааст. Девори намои асосӣ (ду пахлуи пештоқ) бо ду қатор тоқҳои ороииш …

МАДРАСАИ УЛУҒБЕК, ёдгории меъмории асри 15 дар Бухоро. Соли 1417 бо фармони Улуғбек сохта шудааст. Меъмор — Исмоил ибни Тоҳир ибни Маҳмуди Исфаҳонӣ. Бо вуҷуди нисбат ба мадрасаи Улуғбеки Самарқанд ҳаҷман хӯрд ва аз чиҳати банду баст соддатар буданаш, композицияи дақиқу мукаммал дорад. Кошикориву ҳотамкориҳояш ҳам хоксорона, вале хеле дилкашу …