Маданият ва санъат

«ХУЛОСАТ-УЛ-АШЪОР» «Хулоса ва мунтахаб», тазкираест, ки Шайх Алинақии Камраӣ тақрбан солҳои 1600—07 таълиф кардааст. Миқдори шоироне, ки дар «Xлосат-ул-ашъор» зикр шудаанд, баробари қисми шуарои мутақадимии тазкираи «Хулосат-ул-ашъор ва зубдат-ул-афкор» аст. Шайх Алинақии Камраӣ ин қисми тазкираи Тақиуддини Кошониро аз достонҳои ишқии бофтаву хаёлӣ ва баъзе ҳашвиёт пок карда, танҳо тарҷумаи …

«ХУЛОСАТ-УЛ-АХБОР Фӣ БАЁНИ АҲВОЛ-ИЛ-АХЁР («Хулосаи ахбор дар баёни аҳволи зиндагии одамони нек»), асари Хондамир, ки ба таърихи умумӣ оид буда, солҳои 1498— 1500 таълиф шудааст. Асар аз дебоча, муқаддима, 10 боб ва хотима иборат аст. Бобҳои 1 ва 2 дар бораи пайғамбарон (пеш аз Муҳаммад), ҳакимон ва файласуфони қадим, боби …

«ХУЛОСАТ–УЛ–АФКОР» тазкираест, ки Абутолибхони Табрезии Исфаҳонӣ (ваф. 1805) байни солҳои 1791—93 таълиф кардааст. Аз муқаддима, 28 ҳадиқа (боб), 1 зайл (фасл) ва хотима иборат аст. Дар мудқаддима аз хусуси шеъру шоирӣ ва қонуну қоидаҳои тазкиранависӣ, сабабҳои ба таълифи тазкираи «Xулосат-ул-афкор» даст заданаш баҳс кардааст. Дар 28 г ҳадиқа зикри аҳвол …

ХУБСИЁТ (аз ар. палид, нохуш), ашъори ҳаҷвиеро гўянд, ки бо лафзу иборатҳои бешармонаю қабеҳ ва дур аз одоб навишта шудаанд. Xубсиёт одатан барои доираи махдуди ашхос эҷод гардида, дар он касони пасттинату разил бераҳмона ва бо алфози қабеҳтарин масхара ва фош карда мешуданд. Чунин шеърҳо баъзан ба қалами шоирони машҳури …

ХРЕСТОМАТИЯ (юн. chrestoma-theia, аз ehrestos—судбахш ва manthano— мехонам), китоби хонишест, ки дар он материалҳои ягон соҳаи дониш мураттаб интихоб шудаанд. Он ба тариқи маҷмўа аз порчаҳои мунтахаби бадеӣ, ёддошт, илмӣ, публицистӣ, инчунин ҳуҷҷатҳои мухталиф иборат буда метавонад. Одатан, материалҳое, ки ба Xрестоматия дохил мешаванд, мувофиқи мавзўи таълимии илми муайян ва …

ХОҶАИ ЯГОНА, осори меъмории мансуб ба а. 18, ки дар соҳили рости д. Сир, канори шарқии дашти Қайроқум воқеъ аст. Xоҷаи  Ягона дар солҳои 1954, 1961, 1974 аз тарафи бостоншиносони Тоҷикистон тадқиқ шудааст. Он аз ду бинои ба ҳам зич (бо хишти хом) иборат буда, ороиши меъмориаш хеле содда мебошад. …

ХОҚОН, қоон, лақаби подшоҳони турк ва муғулу чинро дар асрҳои миёна гўянд. Муҳаммади Хоразмӣ дар «Мафотеҳ-ул-улум» Хоқонро хони хонҳо маънидод кардааст. Аввалҳо ин лақаб ба пешвоёни қабилаҳои жужан (нттиҳоди қабилаҳои бодиянишоне, ки дар ибтидои асрҳои миёна дар даштҳои Манҷурияи Ғapбӣ, Муғулистон ва Туркистон мезистанд) дода мешуд. Аз а. 6 cap …

ХОСТГОРӢ, як анъанаи қадимаеро гўянд, ки дар он хостгорон барои гирифтани розигии волидайни духтари интихобшуда ба хонааш мераванд. Дар бисёр шаҳру районҳои республикаҳои Осиёи Миёна ва Қазоқистон, аз ҷумла дар РСС Тоҷикистон маъмул аст. Баъзе унсурҳои маросими Xостгорӣ дар маҳалҳо фарқ мекунанд, вале мазмуну моҳияташ дар ҳама ҷо як хел …

«ХОРО»  сурудест дар қисми овозии «Шашмақом», ки чун мавзўи аслӣ дар шуъбаи якуми мақоми «Сегоҳ» ҷой гирифта аст. «Xоро» дар ин шуъба бо 5 тарона омада, бо зарби 2/4 иҷро мешавад. Оҳангаш фараҳангез аст. Матни «Xоро» дар «Шашмақом» бар ғазали Имлои Бухороӣ омадааст, ки матлааш ин аст: Бикшой рухи чум …

ХОРЕОГРАФИЯ (аз юн. choreia — рақс ва …графия), дар ибтидо ин истилоҳ фақат ба маънии сабти рақс истифода мешуд, баъдтар санъати офариниши рақсу балет ва аз ох. а. 19 ва ибт. а. 20 умуман санъати рақсро ифода мекунад.