Маданият ва санъат

ТАРОНА суруд ва оҳангест дар мусиқии халқӣ. Дар гузашта тарона дар вазни рубоӣ 6 шеърҳои ба ҳамин вазн мувофиқ сароида мешуд, аз асрҳои 8—9 ин ҷониб маълум аст. Ҳатто бар вазни тарона шоирон қасида (чакома) мегуфтанд. Унсурулмаолии Кайковус дар «Қобуснома» чунин гуфтааст: «… аз он чӣ андар вазнҳо, ҳеҷ вазне …

ТАРКИБОТ, маҷмӯи махсуси ҷойгиршавии оҳанг, наво ва таронаҳо дар мусиқӣ. Дар таълифоти илмию назариявии мусиқии асрҳои миёна ин истилоҳро дар шакли ракаба ( ) ба маънии танзим ва мураттабсозии таркиботи мусиқӣ истифода намудаанд. Дар асрҳои минбаъда моҳияти Таркибот тағйир ёфта, зимни он асари мусиқии муҷаз ва оҳангеро ифода мекарданд, ки …

ТАРКИББАНД шеърест иборат аз чанд банд, ки ба воситаи байти восила ба ҳам пайваста мешаванд. Ҳар банди Таркиббанд шеъри алоҳида (қасида, ғазал) аст дар мавзӯъҳои мухталиф. Аз тарҷеъбанд бо он фарқ мекунад, ки байти восилааш баъди ҳар банд тағйир меёбад. Масалан як банди Таркиббанд-и Ҷомӣ (ки аз 7 банд иборат …

ТАРИҚАТ (арабӣ — роҳ, равиш, мазҳаб), аз мафҳумҳои асосии тасаввуф буда, як зинаи ҳатмии такомули ахлоқию маънавии соликро ифода мекунад; одатан баъди шариат ва пеш аз ҳақиқат (баъзан маърифат) меояд. Истилоҳи Тариқат дар асри 9 пайдо шудааст,. Тариқат қоида, тала- бот ва зинаҳои махсус — мақомотро молик буда, ба тавба, …

ТАРАБХОНА, кӯшке буд дар мавзеи Боғи Сафеди Ҳирот. Бино ба маълумоти Абдурразоқи Самарқандӣ, соли 1411 Шоҳрух сохта будааст. Вале аз рӯи маълумоти Бобур онро гӯё солҳои 1449—57 Султон Абулқосим бино кардааст. Дар давраи Султон Абӯсаид Мирзо деворҳои дохилаш бо тасвири манзараҳои разм музайян шудааст. Тарабхона иморати дуқабатаву гунбаздори зебое буда, …

ТАНСИҚУССИФОТ (арабӣ тартибдиҳӣ ва — хосиятҳо), як навъ санъати бадеист, ки мувофиқи талаби он сифатҳои ашё паи ҳам баён мешаванд. Тансиҷуссифот ду тарзи истифода дорад: Яке чида шуда омадани сифатҳои ашё: Шигарфе, чобуке, чусте, далере, Ба ҳар оҳу ба кина тундхӯс. (Низомӣ). Дигаре, сифатҳо паи ҳам, ба ҳукми ибораи мусалсал …

ТАНОФУР (арабӣ — нафрат кардан, аз яқдигар дури ҷустан), танофури қуруф, иллатишеърро гӯянд, ки дар натиҷаи пай дар ҳам омадани овозҳо (ҳарфҳо)-и махраҷашон ба ҳам наздик ба вуҷуд меояд. Талаффузи ин овозҳо душвор аст ва ба гӯш сахт мерасад. Мувофиқи гуфтаи Родуёнӣ танофур ду хел мешавад: овозӣ (танофури ҳуруф) ва …

ТАНОСУБ яке аз санъатҳои бадеии маънавист. Бино ба он су суханвар дар асараш бояд чунон калимаҳоеро истифода намояд, ки яке ба дигаре тааллуқ дошта, ҳамдигарро пурра карда тавонанд: Раҳ ёфтиву дар шаби торик давидӣ, Ҳангоми саҳар чун шафақи сурх дамидӣ. (М. Турсунзода Мафҳумҳои байти мазкур— «раҳ ёфтан», «шаби торик», «давидан», …

ТАНБУР, сози тории тоҷикист. Косаи онро аз чӯби зардолу тут ва ғайра сохта бо тахтачаи тунук рӯбаст мекунанд; се тори симген дорад; бо мизроб менавозанд. Дар РСС Узбакистон ва Афғонистон низ маъмул аст. Дарозиаш 110—130 см. Сарпӯши косаашро одатан аз чӯби чормағз метарошанд. Барои мавҷнокии овоз дар сарпӯши танбур чанд …

ТАМТАМ, (калиман тақлиди овозии ҳиндӣ) сози зарбии мусиқист; навъи гонг. Аз мис сохта мешавад. Шаклан мудаввари андак барҷаста (қутраш 350—600 мм ва аз он бештар), онро дар чорчӯба ё пояҳо овехта, тавассути кӯбакҳои нӯгаш намадпӯш менавозанд. Асосан дар оркеотри симфонӣ истифода мешавад.