Гуногун

АБУАБДУЛЛОҲИ ЗӮЗАНӢ Ҳу­сайн ибни Аҳмад (соли таваллуд номаълум – вафот 1093), луғатнависи форс-тоҷик. Ба забони арабӣ аз айёми хурдсолӣ таваҷҷуҳи зиёд дошт. Аз ин чост, ки дар баробари забони форсӣ ба забони арабӣ ҳам эҷод мекард. Ба муаллақот бо номи «Муаллақоти сабъа» шарҳ навиштааст. Китобҳои «ал-Луғат-ул- форсия» ва «ал-Масодир» (луғати …

АБУАБДУЛЛОҲОИ ВАЛВОЛИҶӢ Муҳаммад ибни Валволичин Марвазӣ маъруф ба Навоеҳӣ (соли таваллуд ва вафот но­маълум), шоири форс-тоҷик (асри 10). Аз сарчашмаҳои адабӣ бармеояд, ки вай дар аҳди Сомониён умр ба cap бурда, дар шоирӣ мартабаи баланд доштааст. Муҳаммад Авфии Бухороӣ дар «Лубоб-ул-албоб» менависад: «Дар аҳди Яминуддавла Маҳмуд ҷумлаи фузало хостанд, ки …

АБТАРИИ БАДАХШӢ (соли таваллуд ва вафот номаълум), шоири форсизабони Ҳиндустон (асри 16). Дар Бадахшон ба дунё омада, замони ҳукмронии Ак­бар (1556 – 1605) ба Ҳиндустон меравад ва ба хидмати дарбор дохил ме­шавад. Абтарии Бадахшӣ аз шоирони мутасаввиф, мӯътакиди таълимоти Ибни Арабӣ (1165-1240) буд. Тазкиранависон дар шеъргӯӣ маҳорату табъи равон дош- …

АБСТРАКСИОНИЗМ, санъати абстрактӣ (лотинӣ abstractio – дур шудан, мавҳум, тасаввури номушаххас), санъати мавҳум, ҷараёни иртиҷоӣ дар рассомӣ, ҳайкалтарошӣ ва гра­фика, ки хилофи реализм аст. Дар як қатор мамлакатҳо охири асри 19 ва аввали асри 20 ба вуҷуд омад. Абстраксионизмро дар санъати тасвирӣ, «санъати бе ашё», дар ки­нематография «антифилм», дар ада­биёти …

СИХКАБОБ, як навъ таоми қадимаи тоҷикиро гӯянд, ки дар байни халқҳои Осиёи Миёна ва Кавказ низ маъмул аст. Пораҳои хурд-хурди гӯшти беустухонро (гӯсфанд, баъзан гов) бо намак, мурч (ё қаланфури кӯфта), бехпиёзи резакардашуда, зира, сирко ё оби лимӯ (мувофиқи табъ) омехта, дар зарфи чинӣ ё сирдор 2—3 соат нигоҳ медоранд. …

СИФАТИ АВВАЛ ВА СИФАТИ СОНӢ, истилоҳоти назарияи маърифати механикии асрҳои 17—18 мебошанд, ки барои фарқ кардани сифатҳои ашё аз ҷиҳати дараҷаи объективияташон истифода мешуданд. Материализми диалектикӣ ба аввалу сонӣ ҷудо кардани сифати ашёро иикор карда, ҳама гуна эҳсосотро образи субъективии реалияти объективй медонад. Эҳсосот хосияти ашёро инъикос кунад ҳам бо …

СИТОРАПАРАСТӢ, парастиши ҷирмҳои мунири осмонӣ дар динҳои пешазисломй. Бино ба маълумоти «Таърих-ул-ҳукамо»-и Ибни Қифтӣ Ситорапарастӣ дар Юнону Мисри Қадим, махсусан дар Бобулиотон ривоҷ ёфта буд. Офтоб, Моҳ ва панҷ ситораи қобили мушоҳидаро дар Бобулистон худо эълон карда буданд. Аксари хурофотҳои вобаста ба эътиқоди ҷирмҳои мунири осмонӣ, аа ҷумла аломатҳои бурҷи …

СИСТЕМАИ ЭНЕРГЕТИКИИ ОСИЁИ МИËНА, системаи муттаҳидаи энергетикии Осиёи Миёна, маҷмӯи системаҳои энергетикии РСС Тоҷикистон (ғайр аз ВАБК), РСС Туркистон, РСС Ӯзбекистон, РСС Қирғизистон ва қисми ҷанубии РСС Қазоқистонро гӯянд, ки аз рӯи реҷаи кор ба як система муттаҳид гардида, идораи диспетчериашон умумӣ мебошад. Ба Система аз республикаи мо шабакаи энергетикии …

АБРУЙ (соли таваллуд номаълум – қатл тақрибан соли 585), сарвари шӯриши бенавоёни Суғди Поён (Бухоро ва навоҳии атрофи он) дар солҳои 80 асри 6 милод ба муқобили ҳокимони маҳаллӣ. Мувофиқи маълумоти таърихнигорон Наршахӣ ва Нишопурӣ шӯриши аввал дар Бухоро ва навоҳии он cap зада, сипас шӯришчиён Пайкандро тасарруф намуданд ва …

АБРОР ЗОҲИР (Имомов Аброр Зоҳирович; таваллуд 15.1.1965, Сарбанд – 23.11.2015-вафот), нависандаи тоҷик. Университети Давлатии Тоҷикистонро хатм кардааст (1989). Нозир ва мудири шӯъбаи комитети комсомолии вилояти Қӯрғонтеппа (1989 – 92), муовини раиси Созмони ҷавонони ноҳияи Бохтар (1992 – 93), мудири шӯъбаи ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат» (1993 – 94), ёвари раис, сардори раёсати Иттиҳодияи …