ТРАСОЛОГИЯ (аз франсузӣ rtaсе — из ва юнонӣ …логия), як соҳаи криминалистикаро гӯянд, ки бо гирифтани изи даст (доғ, осор)-и одам, нақлиёт, олоти ҷиноят ва омӯзиши он бо мақсади идентификация машғул аст. Экспертизаи трасологиро бештар аз рӯи кори ҷиноятӣ, баъзан аз рӯи кори гражданӣ мегузаронанд. Натиҷаҳои акспертиза дар шакли хулосаи …

ТРАПЕЦИЯ (аз юнонӣ (trapzion — чоркунҷаи тарафҳояш нобаробар), чоркунҷаи барҷастаеро гӯянд, ки ду тарафаш ҳам паралел буда, ду тарафи дигараш параллел нест (нигаред расм). Тарафҳои параллелро асосҳо ва тарафҳои нооараллелро паҳлӯҳои трапесия меноманд. Трапесияе, ки дар он тарафҳои паҳлӯи ба ҳам баробаранд, трапесияи баробарпаҳлӯ ном дорад. Диагоналҳои трапесияи баробарпаҳлӯ ба …

ТРАНСФОРМАТОРИ ЭЛЕКТРӢ, олати статикиеро гӯянд, ки барои тағйир додани бузургии шиддати тағйирёбанда таъин шудааст. Тарзи кори трансформатори электрӣ ба ҳодисаи индуксияи электромагнитӣ асос ёфтааст. Трансформатори электрӣ якпечаи аввал (ПА), як ё якчанд печаи сонӣ (ПС) ва дилаки ферромагнитӣ дорад. Ҳамаи печаҳо дар болои дилак ҷой гирифта, бо ҳам алоқаи индуктивй …

ТРАНСФОРМАТОР (transformo — табдил медиҳам) дар техника, таҷҳизотест барои табдили ягон хусусияти муҳимми энергия ё худ объект. Трансформатори электрӣ ва гидротрансформаторҳо бештар маъмуланд. Ин гуна трансформатторҳо таҷҳизотеро мемонанд ва онҳо барои тағйири бузургиҳои физикие (масалан, барои тағйири шиддат, қувваи ҷараён, моменти чархзанӣ) исгифода мешаванд, ки энергияи электрӣ ва механикиро тавсиф …

ТРАНСПЛАНТАЦИЯ (аз лотинӣ trans-plantatio — пайванд, кӯчат кардан),1) дар одам ва ҳайвонот пайванд кардани узву бофтаҳоро гӯянд. Ин усули ҷарроҳӣ аз давраҳои қадим маъмул мебошад. Трансплатансияи пӯст, мушакҳо, пай, сиёҳрагҳо, асаб, қарнияи чашм, бофтаи устухон ва чарбу, дил, гурда ва ғайра маъмул аст. Хунгузаронӣ — намуди махсуси трансплатансия аст. Трансплатансияро …

ТРАНСПОРТИР (франсузӣ transporteur, аз лотинӣ. transporto — мегузаронам), як навъ асбоби зовиясанҷ ва зовиясозро гӯянд. Аз хаткашак ва нимдоираи дараҷабандишуда аз 0° то 180° иборат аст. Андозаи транспортир ҳар қадар калон бошад, саҳеҳияти он ҳамон қадар меафзояд (бо калон шудани нимдоира қимати андозаи ҳар як тақсимот хурд мешавад). Барои нақшакашӣ …

ТРАНСЛИТЕРАЦИЯ (аз лотинӣ (trans байни, ба воситаи ва litera — ҳарф), аз як алифбо ба алифбои дигар (масалан, аз алифбои арабӣ ба тоҷикӣ, аз лотинӣ ба русӣ ё баръакс) баргардонидани матнро гӯянд. Дар транслитерасия асосан ба ҳарфҳо эътибор дода, овозҳо кам ба назар гирифта мешаванд. Масалан, калимаҳои ҳуруфоти арабии шакл, …

ТРАНСМИССИЯ (аз лотинӣ transvissio—таҳвил, интиқол), олатеро гӯянд, ки барои таҳвили энергияи механикии муҳаррик ба узвҳои кории автомобил ё дигар мошинҳо (дастгоҳ, осиёб ва ғайра) таъин шудааст. Трансмиссия (наварди трансмиссионӣ) мошини кориро одатап тазассути тасма ба ҳаракат меоварад, Дар тохникаи муосир маҷмӯи олатҳои таҳвил (аз меҳвари муҳаррик сар карда то узвҳои …

ТРАНСКРИПЦИЯ (аз лотинӣ traskriptio— рӯнавис кардан), овонавишт, таҷдиди хаттии овоз, калимаҳову матвҳо тавассути ягон системаи алифбо. Се навъи транскрипсия— фонетикӣ, фолематикӣ ва амалӣ вуҷуд дорад. Дар транскрипсияи фонетикӣ нутқ бо тамоми хусусиятҳову тобишҳои овозиаш инъикос меёбад. Масалан, калимаҳои асбоб, ресмон, чашмбандро дар асоси алифбои имрӯзаи тоҷикӣ ва алифбои лотинӣ чунин …

ТРАНСДУКЦИЯ (аз лотинӣ (transdustio— ҷойивазкунӣ), ба воситаи вирус аз як ҳуҷайра ба ҳуҷайраи дигар гузаронидани материали генетикӣ. Ҳодисаи Трансдуксияро соли 1952 олимони америкоӣ Д. Ледерберг ва Н. Циндер кашф кардаанд. Вирусҳои махсуси бактериявӣ — фагҳои мӯътадил (нигаред Вактериофагҳо) дар процесси афзоиши вегегативӣ метавонанд тасодуфан ин ё он қисми КДН-и бактерияҳои …