Теги: Химия

ЦИРКОНИЙ (лот. Zirconium), Zr, элементи химиявии гурӯҳи IV системаи даврии Менделеев; рақами ат. 40, массаи ат. 91,22. Номаш аз ми­нераии Циркон гирифта шудааст. Металли сафеди нуқратоб, сахт ва мушкилгудоз; зичиаш 6450 кг/м3, t гуд. 1852°С. Аз ҷиҳати химиявӣ Цирконий устувор аст (дар ҳаво бо пардаи оксидаи ZrOj пӯшида мешавад). Минералҳои …

ЦИРКОН (нем. Zirkon, аз калимаи тоҷикии заргун), минералест аз синфи силикатҳо, ZrSiO. Аксар вақт омехтаи элементҳои нодирзамин — гафний, торий, уран ва ғ. дорад. Зард, сурхи ҷигаритоб, хокистарранг, гулобӣ ва баъзан беранг мешавад. Сахтиаш 7—7,5; зичиаш 3,9—4,7 г/ см3. Хосияти радиоактивӣ дорад. Циркон ҳамчун минерали акцессорӣ ба таркиби бисёр ҷинсҳо …

ЦИНКИТ, минералист аз синфи ок­сидҳо, ZnO; одатан омехтаҳои MgO (то 9%), PbO (то 5,3%), FеO (то 1,1%) дорад. Рангаш зарди норинҷӣ ва сурхи тира. Сахтиаш 4,5—5,0-зичиаш қариб 5,7 г/см3. Минерали камёфт. Пайдоишаш контактию нетасоматӣ.

ЦЕРИЙ (лот. Cerium), Се, элементи химиявии гуруҳи III системам даврии Менделеев; рақами ат. 58, массаи ат. 140,12; ба лантаноидҳо мансу б аст. Истилоҳи «Церий» аз номи сайёраи хурд — Церера (дар як вақт бо Церий кашф шудааст) бармеояд. Церий металл аст, зичиаш 6,77 г/см3, t гуд. 795С. Церийро ба пулод, …

ЦЕМЕНТ (нем. Zement, аз лот. сае-mentum — шағал, сангреза), номи муштараки моддаҳои хокамонанди часпонеро гўянд, ки ҳангоми дар об омехтан хамираи пластикӣ ҳосил мекувавд ва баъд шах (салгмонанд) метламнд. Цемент яке аз масолеҳҳои муҳимтарини бинокорӣ буда, барои таёр кардани бетон ва маҳлулҳои бинокорӣ, мустаҳкам кардани ҷузъҳои ҷудогонаи иншоот, гидроизоляция ва …

ЦЕЛЕСТИН (лот. caelestis — осмонранг), минералест аз синфи сулфатҳо, Sr[S04]; одатан омехтаҳои Са ва Ва дорад. Кристаллҳояш тугма ва қаламчамонанд. Целестин осмонранг, осмонранги хокистарӣ, баъзан сурхча ё зардчатоб мешавад. Кристаллҳои шаффофу беранги Целестин низ ҳастанд. Сахтиаш 3,0—3,5; зичиаш тақр. 4 г/см3. Дар ҷинсҳои таҳшинӣ ва рагҳои гидротермалӣ ёфт мешавад. Целестин …

ЦЕЗИЯ (лот. Caesium), Cs, элементи химиявии гуруҳи 1 системам даврии Менделеев, рақами ат. 55, массаи ат. 132,9054. Цезия металли ишқорӣ буда, зарди тиллоранг, зудгудоз, монанди мум нарм аст; Зичияш 1,908 г/см3, t гуд. 28,5°С). Дар ҳаво якбора аланга гирифта, дар об бо таркиш ба реакция меравад. Дар табиат элементи нодир …

ХРОМОПРОТЕИДҲО (аз. хромо… ва протеидҳо), як навъ сафедаҳои мураккабро гўянд, ки дар таркибашон ҷузъҳои ғайрисафедавии рангин мавҷуданд. Гурўҳи нисбатан паҳншудаи Xромопротеидҳо ситохромҳо, каталаза, пероксидаза, гемоглобин, миоглобин ва ғ. мебошаид.

ХРОМАТҲО намакҳои кислотаи хромат ва изополихроматро гўянд. Xроматҳо танҳо дар муҳити ишқорӣ устуворанд; ҳангоми туршонидан ба дихроматҳо мубаддал мешаванд. Хроматҳои калий ва натрий бештар маъмуланд.

ХРОМАТОГРАФИЯ (аз юн. chroma — ранг ва …графин), як усули физикию химиявии тақсим ва таҳлили омехтаҳоро гўянд. Xроматография ба тақсим шудани компонентҳои омехтаҳо дар байни ду фаза — беҳаракат ва ҳаракатнок (элюент) асос ёфтааст. Xроматографияи адсорбсионӣ, абсорбсионӣ, мубодилаи ионӣ, эксклюзиони ва ғ. мешавад. Xроматография дар лаборатория ва саноат барои таҳлили …