Операторҳо

Операторҳо дар назарияи к в а н т ӣ, мафҳуми математикиест, ки дар аппарата математикии меха­никаи квантӣ ва назарияи квантии майдон истифода мешавад ва барои ба вектори муайяни ҳолат ё (функ­сияи мавҷӣ) V мувофиқ гузоштани дигар векторҳои (функсияҳои) муайян хизмат мекунад. Вобастагии байни Ч^г ва ‘Р’ дар шакли

А

‘Ғ’ = L‘Y ифода мешавад, ки дар он А

L оператор аст. Дар механикаи кван­тӣ ба ҳар як бузургиҳои физикӣ (координата, импулс, моменти миқдори ҳаракат, энергия ва ғайра) оператори L (оператори координатаҳо, оператори имнулс ва ғайра) мувофиқ гузошта мешавад, ки ба вектори ҳолат ё функсияи мавҷӣ (бузургие, ки ҳолати системам физикиро тавсиф медиҳад) таъсир мерасонад.

Операторҳои оддитарини ба функ­сияи мавҷии ЧГ(х) (х — координа­таи зарра) таъсиркунанда оператори зарб (масалан, оператори координатаи

А А

х, хЧ^,= хЧ’| ва оператори дифференсиронӣ (масалан, оператори импулс Р, а         . дчг

РЧ? = —i        , i — водиди мавҳум,

1C — собитаи Планк) мебошанд. Агар W векторе бошад, ки компонентаҳояшро дар шакли сутуни ададҳо ифо­да кардан мумкин аст, он гоҳ опе­ратор аз ҷадвали квадрати — матри­са иборат мешавад.

Дар механикаи квантӣ асосан опе­раторҳои хаттӣ истифода мешаванд. Зеро онҳо ба хосиятҳои зерин соҳибанд: агар LV» = ва Wt = Фа’

А

бошад, L(c,’P, + с₂ЧГ₂) =»е,ЧГ/ + caW (С| ва с₂ — ададҳои комплексӣ) аст. Ин хосият яке аз присипҳои асосии механикаи квантӣ — принсипи  суперпозисияро инъикос ме­кунад.