Гуногун

ЭЛЕВАТОРИ ғалла, иншоотест барои нигоҳ доштани миқдори зиёди ғалла; анбори ғалладонаест, ки механиконида шудааст. Э.-и қабули ғалла (ғалларо аз хоҷагиҳо қабул ва аз омехтагиҳо тоза мекунад, мехушконад ва ба истеъмолкунандагон мефиристонад; ғунҷоишаш 15— 100 ҳаз. т), истеҳсолӣ (дар назди осиёбҳо, з-дҳои ярмакашӣ, хуроки омехтаи чорво, истеҳсоли оҳару шарбат ва ғ. месозанд; …

ЭЛАСТИКӢ (аз юн. elaeos — чандир), хусусияти макроскопии муқобилат нишон додани қисмҳоро номанд, ки аз таъсири шиддати механики ҳаҷм ё шакли онҳо тағйир меёбад. Э. дар зери таъсири мутақобили атомҳое ба вуҷуд меояд, ки қисмро ташкил медиҳанд. Деформацияи эластикии ҷисмҳо ба шиддати гузошташуда мутаносиб буда бо қонуни Гук муайян мешавад, …

ЭКСПЕДИЦИЯИ КОМПЛЕКСИИ ТОҶИКИСТОН, экспедицияи илмиест, ки с. 1932 аз тарафи АФСОСР гузаронда шудааст. Мақсадаш муайян кардани имкониятҳои инкишофи қувваҳои истеҳсолии Тоҷикистон, соҳаҳои нави саноат, х. қ. дар минтақаҳои табиию иқлимии мухталиф буд. Дар гузаронидани Э. к. Т. муассисаҳои илмии марказӣ ва шуъбаҳои маҳаллии онҳо, баъзе муассисаҳои илмии Тоҷикистон (Базаи Тоҷикистонии …

ЭКСПЕДИЦИЯҲОИ АРХЕОЛОГИ ДАР ТОҶИКИСТОН (ЭАТ), экепедицияҳои илме, ки бо мақсади тадқиқи ёдгориҳои бостонии республика ташкил карда шудаанд, Экспедицияи археологии Тоҷикистон (ЭАТ; 1946 —73) с. 1946 таъсис ёфта, то 1952 Экспедицияи археологии Суғду Тоҷик ном дошт. Дар таъсиси он Ин-ти таърихи маданияти моддии АФ СССР (аз с. 1959 Ин-ти археологияи АФ …

ЭКСПЕДИЦИЯИ АРХЕОЛОГИЮ ЭТНОГРАФИИ ХОРАЗМ, экспедицияест, ки бо мақсади тадқиқи маданияти археологӣ ва таърихӣ воҳаи Хоразм АФ СССР ташкил карда буд. С. П. Толстов роҳбари Э. буд. Э. аз воҳаи Хоразм ёдгориҳои зиёди таърихӣ ба монанди димна, қалъа, истеҳком, капал, катибаҳои қадим, сурат, лавозимоти хоҷагӣ, муҳр, ҳайкалчаҳои нуқрагию мисӣ ва ғ. …

ЭКЛЕКТИКА, (аз юн. eklektikds -интнхобкунанда), эклектизм, эклектицизм, омезиши бенизом ва аксаран зиддиятноки ақида, ғоя ва назарияҳои мухталифро гуянд. Истилоҳи мазкурро Флотамони Искандарӣ (а. 2) пешниҳод кардааст. Манбаи иваз мудани як асоси мантиқӣ бо дигаре мебошад. В. И. Ленин моҳияти ғайриилмии Э.-ро дар «Дафтарҳои фалсафӣ» ном асараш нишон додааст.  

ЭКЗО… (аз юн. ехо —берунӣ, аз берун), қисми калимаҳои мураккабро гуянд, ки маънои берунӣ, зоҳирӣ ва бегонаро дошта бо муҳити атроф алоқаманд буданро ифода мекунад (мас., экзогамия, экзогенӣ, экзосфера ва ғ.).

ЭЙНШТЕЙН Алберт (14 3. 1879, Ульм, Германия —18. 4. 1955, Принстон, ШМА), яке аз поягузорони табиатшиносии муосир, муаллифи назарияи нисбият ва кашфиётҳои назарие, ки барои механикаи квантӣ, физикаи статистикӣ, космологияи релятивистӣ ва электроникаи квантӣ замина шудаанд. Аъзо-корр. хориҷии АФ Россия (1922) ва аъзои фахрии хориҷии АФ СССР (1926). Бузургтарин комёбии …

ЭЙЛЕР (Euler) Леонард (15. 4. 1707 , Базель, Швейцария—18.       9. 1783, Петербург), математик, механик, физик ва астроном. С-ҳои 1720—24 дар Ун-ти Базель таҳсил кардааст (математикаро аз И. Бернулли омухтааст). С. 1727 ба Россия омад. Адъюнкт (с-ҳои 1731—41) ва аз с. 1766 акад. (с-ҳои 1742—66, аъзои фахрии хориҷӣ) АФ Петербург буд. …

ЭЙЗЕНХАУЭР Дуайт Дейвид (14. 10. 1890, Денисон, шт. Техас—28. 3. 1969, Вашингтон), президенти 34-уми ШMA ‘(1953—1961) аз партияи республикачиён, генерали армия (1944). Аз с. 1920 дар қушунҳои Америка, аз дек. 1943 сарфармондеҳи олии қувваҳои экспедиционии иттифоқчиён дар Европаи Ғарбӣ буд. С. 1945 фармондеҳи қувваҳои ишғолии ШМА дар Германия. С-ҳои 1950—52 …