Теги: Ҷараён

ФУТУРИЗМ (аз лотинӣ futurum — пешомад, оянда), ҷараёни адабии авангардиест (нигаред Авангардизм), ки солҳои 10—20 асри 20 дар Италия ва Россия пайдо шудааст. Сарвар ва назариётчии футуризм дар Италия Ф. Т. Маринетти — муаллифи «Манифести футуризм» (1909) буд. Дар ин манифест идеологияи буржуазӣ, ақоиди зиддиинсонӣ ва ҷангҷӯӣ талқин шудаанд. Дар …

ФУТУВВАТ (арабӣ — ҷавонмар, дӣ, сахо, карам), як ҷараёни иҷтимоию сиёсӣ, ахлоқию динӣ ва идеологию фалсафист, ки манфиатҳои синфии табақаҳои гуногуни ҳунармандонро ифода мекард. Дар даврап аввали феодализм ба вуҷуд омада, аз таълимоти монавия ва маздакия ғизои маънавӣ гирифтааст. Асрҳои 4—6 давраи тараққии шаҳрҳо ва дар ҳаёти ҷамъиятии Шарқи Миёна …

РЕВИЗИОНИЗМ (аз лотинӣ геу1310—аз нав дидабароӣ), як ҷараёни оппортунистиест дар ҳаракати револютсионии коргарӣ ва коммунистии ҷаҳон, иқдоми ғайриилмиест дар роҳи «аз нав дида баромадани» марксизм-ленииизм бо баҳонаи эҷодкорона аз худ намудани ҳодисаҳои нави воқеияти иҷтимоию сиёсӣ. Ревизионизм ба рост ва «чап» тақсим мешавад. Ревизионизми рост таълимоти марксизм-ленинизмро ба ақидаҳои буржуазии …

РЕАЛИ3МИ ТАНҚИДӢ, ҷараёни идеалистиест дар фалсафаи америкоии солҳои 20-и асри 20. Дар ҷараёни муборизаи ғоявӣ бо неорализм пайдо шудалст. Намояндагони асосиаш Д. Дрейк, А. Лавджой, Дж. Пратт, А. Роджерс, Дж. Сантажна, Р. В. Селлерс, Ч. Стронг мебошанд. Фарқи байии Реализми танқидӣ ва неореализм махсусан дар назарияи маърифат барҷаста зоҳир мешавад. …

ҚАДАРИЯ (аз ар.  — сарнавишт), даҳрия, ҷараёни динию фалсафиест, ки дар аҳди хилофати Умавиён падид омада, инсонро дар интихоби рафтору кирдораш соҳибихтиёр меҳисобид ва озодии иродаро тарғиб мекард. Маъбади Ҷуҳонӣ ва шогирдаш Гелони Димишқӣ асосгузорони Қ. ба шумор мераванд. Ҷуҳонии масеҳии ироқӣ буд ва дар байни аҳолӣ нуфузи зиёд дошт. …

ЭМПИРИОКРИТИЦИЗМ (аз юн. empeiriia—таҷриба ва kritika—маҳорати муҳокима), «танқиди таҷриба» ё махизм, ҷараёни субъективию идеалистӣ дар фалсафа (ва методологияи илмро гуянд, ки тавассути Э. Мах ва Р. Авенариус тадқиқ шудааст. Як шакли позитивизми ох. а. 19 ва ибт. а. 20. Мақсади асосии Э. «таҷрибаи сирф» буда, ҳамчун воқеияти ниҳоии «бетараф» (на …

ЭКСПРЕССИОНИЗМ (аз лот. ех-pressio — ифода), як ҷараёни санъат ва адабиёти Европаро гӯянд, ки тақр. с-ҳои 1905—20 инкишоф ёфтааст. Он олами маънавӣ (субъективӣ)-и инсонро ягона ҳақиқати реали ва зоҳир шудани онро мақсади асосии санъат медонад. Моҳиятан эътирози фардиро ба муқобили нуқсонҳои капитализм ифода векунад. Истилои Э.-ро бори аввал X. Валиден …

ШУУБИЯ (аз ар.— халқ, мардум, дар Қуръон ба маънои мардуми ғайри араб, аҷамиён омадааст), ҷараёни оппозиционӣ нисбат ба усули ҳукмронии сиёсию фарҳангии арабҳоро гӯянд, ки ох. а. 8 дар байни аҷамиён пайдо шуда буд. Мувофиқи таълимоги Қуръон ислом баробарию бародариро тарғиб мекард, вале аз давраи Умаввиён cap карда дар хилофат …

ЦЕНТРИЗМ, ҷараёни идеявӣ-сиёсӣ, ки дар рафти муборизаи байни равияҳои реформистӣ ва революционӣ дар давраи Интернационали 2-юм ба вуҷуд омада буд. Центризм мекушид, ки зиддиятҳои оштинопазири байни реформистон ва революционерон бо роҳи гузашткуниҳо ба оппортунизм дар масъалаҳои асоситарини программавӣ ва тактикаи ҳаракати коргарӣ бартараф намояд. Фарқи центристҳо аз оппортунистони ошкоро ин …

ХУРРАМИЯ, ҷараёни динию фалсафии асрҳои миёнаро гӯянд, ки ғояҳои Маздакия ва шиаҳои ифротиро асоси таълимоти худ қарор додааст. Ин ҷараёнро маъмулан ба но­ми зани Маздак— Хуррама нисбат медиҳанд. Пайравони Xуррамия ду гурӯҳанд. Гурӯҳи якумро Хуррамияи қадим ё муҳаммирия меноманд, ки дар ноҳияҳои Озарбойҷону Арманистон ва Ҳамадону Исфаҳон интишор ёфта буд. …