МОРЧӮБА

МОРЧӮБА, сарсабил (Aspara­gus), ҷинси растаниҳои бисьёрсолаест аз оилаи занбақиҳо. Пояи сершох, барги пулакчашакл, гули майдаи зангулашакли баргаш сабзча ё зардтоб, асосан ҷудоҷинса, ғӯраки сепалла, ғуҷуммеваи мудаввари сурх дорад. Зиёда аз 300 намуди Морчӯба дар ноҳияҳои гармсери Европа, Осиё, Афри­ка, Австра­лия мерӯяд. Морчӯба махсусан дар қисми ҷанубу тропикаи Аф­рика, кишварҳои баҳри Миёназамин, Оси­ёи Миёна ва Ҳиндустон бисьёр аст. Дар СССР қисми европоӣ, Кавказ, Осиёи Миёна, Сибири Ғарбӣ) 30 на­муди худрӯй Морчӯба месабзад. Дар Тоҷикистон 8 намуди худрӯй (А. регsicus, A. bucharicus, A. neglectus, А. kamaravianus, A. ferganensis, А. тоnoclados, A. brachypliyllus, A. gypsaceus (ниг. расм) ва 1 намуди мазруи Морчӯба (A. officinalis) маълум аст. Мах­сусан як намуди Морчӯба (A. persicus) дар аксари районҳои республика вомехӯрад.

Морчӯба дар тибби халқӣ чун позаҳр истифода мешавад. Морчӯбаи доруӣ (A. officinalis)-ро дар як қатор кишварҳо мисли сабзавот ва чун гиёҳи доруӣ парвариш мекунанд. Наврустаи Морчӯбаи мазрӯъро мехӯранд; 2% сафеда, 2,4% анинхитоб, витаминҳои (ба ҳисоби мг°/о) С (то 40), В| (0,19), В₂ (0,14), РР (1) ва каротин (провитамини А; 1,3) дорад. Решапояашро ҷӯшонда, зирбонда ё очоронида истифода мебаранд.

Морчӯбаро аз кучат ва решапоя зиёд ме­кунанд. Пояи Морчӯба зуд рушд наму­да, 120—150 см қад мекашад ва сер­шох мешавад. Морчӯбаи мазрӯъ хелҳои гуногун дорад. Баъзе намудҳои Морчӯба (мас., A. sprengeri, A. plumosus) боби ороишанд ва дар хонаю гулхонаҳо парвариш меёбанд.

Ад.: Флора Таджикской ССР, т, 2, М.— Л., 1903; Инатьева А. И., Овощные растения земного шара, Минск, 1906.

С. Ю. Юнусов, М