Абулфазл ибни Муборак

АБУЛФАЗЛ ибни Муборак (1550, Аграи Ҳиндустон -1602), адиб ва шо­ири форсизабони Ҳиндустон, бародари Файзии Даканӣ. Падараш – Шайх Муборак аслан аз мардуми Яман буд. Абулфазл дар ҷавонӣ илмҳои маъмули замонашро мукаммал омӯхта, чанд муддат дар дарбори подшоҳи Ҳиндустон – Ҷалолуддин Акбар (ҳукмронии 1542 – 1605) вазифаи дабириро иҷро кард.

Дар дарбор кори ӯ равнақ пайдо кард ва то ба дараҷаи вазирӣ расид. Соли 1599 Абулфазлро барои обод кардани шаҳри Да­кай фиристоданд ва азбаски дар миёни ӯву шоҳзода Салим (ки баъдтар ба унвони Ҷаҳонгир ба подшоҳӣ ра­сид) душманӣ буд, ӯро дар наздикии Сабзвор куштанд.

Абулфазл забонҳои арабӣ ва санскритро медонист. Дар илм­ҳои гуногун таълифоти бисёре дорад. Китоби «Акбарнома», ки таърихи ҳукмронии Акбар ва хонадони ӯ ва «Оини Акбарӣ», ки дар роҳу равиши ҳукумати Акбар аст, аз таълифоти ӯст. Китоби «Калила ва Димна»-ро бо номи «Иёри дониш» таҳрир кардааст. Дар тарҷумаи китоби «Маҳаб- ҳарата» ва иншои «Таърихи алфӣ» ширкат варзидааст. Муншаоти ӯ бо номҳои «Мукотиботи Алломӣ», «Иншои Абуфазл» ё «Мукотиботи Абулфазл» маълуму машҳуранд. Дар ахлоқ ва тасаввуф низ таълифот доштааст. Китоби «Ҳуют-ул-ҳайвон»-и Камолиддини Шофеиро (1342 – 1406) аз арабӣ ба форсии тоҷикӣ гардонидааст.

Абулфазл дар ривоҷу равнақи забони форсии тоҷикӣ хизмати арзишманд кардааст. Вай хеле кӯшидааст, ки за­бони форсии тоҷикиро аз калимаҳои мушкилфаҳму номатбӯи забони арабӣ тоза кунад ва ба ҷойи онҳо луғатҳои мустаъмали забони дариро бигузорад. Вай сабки душворфаҳми насрро тағйир дод. Номаҳоеро, ки аз дарбо­ри Акбар ба атроф мефиристонданд, ба услуби содаю равон менавишт. Дар онҳо калима ва таъбирҳои душвори арабӣ кам буд. Абулфазл калима ва ибораҳои маъмули забони форсии тоҷикиро бештар истифода мекард. Забон ва услуби асарҳои хурди ӯ низ содаю равонанд. Абулфазл бо тахаллуси Ал­ломӣ ғазал, қасида ва маснавӣ сурудааст.

Адабиёт:. Стори Ч. А., Персидская литература. Био-библиографический обзор, том 1, Москва„ 1972.