«ХАМСА», (панҷганҷ», унвони умумии панч, маснавии Низомии Ганҷавӣ аст, ки дар як муҷаллад фароҳам омадаанд. Маснавии якуми «Хамса» — «Махзан-ул-асрор» (1176) яке аз аввалин осори маноуми фалсафию ахлоқӣ ба забони форсӣ-тоҷикист. Маснавии дуюми «Хамса» — «Хусрав ва Ширин» (1181) —қиссаи ишқи фоҷиаомези Хусраву Ширинро дар бар гнрифтааст. Маснавии сеюми «Хамса» …

«ХАМСА» (арабӣ — панҷ, панҷгона), панҷ достони алоҳидаи як адибро гӯянд, ки дар як муҷаллад гирд оварда шудаанд. Анъанаи «хамса»-гӯӣ нахустин маротиба дар адабиёти форс-тоҷик пайдо шуда, баъди асрҳои 13—14 дар адабиёти дигар халқҳои Машриқзамин ҷорӣ гардидааст. Дар таърихи адабиёти форс-тоҷик шахси номаълуме панҷ достони Низомии Ганҷавиро дар як ҷилд …

ХАМРИЁТ (аз арабӣ — май, шароб, бода), ашъореро гӯянд, ки дар васфи май, майгусорӣ, тарзи тайёр кардаии шароб, шароиту шартҳои истеъмоли сода, базмҳо ва ғайра эҷод шудаанд. Xамриёт дар адабиёти тоисломии араб [қисми насиби қасидаҳои Амр ибни Кулсум, Абӯмалик Ғиёс ибни Ғавс (640—710)) ба вуҷуд омада, баъдтар дар эҷодиёти Абӣнувос …

ХАМИРҶӮҚ дехаест дар совети қишлоқи Ҳамробоеви раёни Конибодом, вилояти Ленинобод. Дар ҳудуди колхози ба номи Карл Маркс. Аз деҳа то район 8 км. Аҳолиаш 2370 нафар (1986). Соҳаҳои хоҷагӣ пахтаю сабзавоткорӣ ва кирмаку чорводорист.

ХАМИРАК, як навъ ангури маҳаллист. Токаш мӯътадил месабзад. Баргаш 3—5-парра гулаш дуҷинса, вазни миёнаи хӯшдаш 300—350 г, донааш лӯнда, сабзи зардтоб, сершира (қандаш 21—24 фоиз), пӯсташ нафис (2-3- то тухм дорад). Даври нашваш 140 —145 рӯз. Аз хар га токзор 100— 120 с ҳосил меғундоранд. Асосан барои тархӯрӣ ва майкашӣ …

ХАМЕФИТҲО (аз юнонӣ сhamai — дар замин ва рhyton — растанӣ), растаниҳоеро гӯянд, ки муғҷаи рушди онҳо аз рӯи хок каме болотар (20—30 см) буда, одатан зимистон зери барф мемонад. Ба хамефитҳо патта (черника, мушкбед ва ғайра), нимпатта (масалан, сисанбар, бисёр навъҳои шибоғ), баъзе гиёҳҳои бисёрсола (масалан, зеленчук) ва ушна …

ХАМБА, кулӣ, ҷои махсусест, ки дар он орду ғалларо захира кунанд. Онро маъмулан дар анборхонаҳо (аз гаҷ, хишти хом, гил, чӯб) ба шакли охури мукааб месохтанд. Девораҳои хамбаро маҳкам карда, танҳо дар болояш ва девораи пешаш барои рехтану гирифтани маҳсулот сӯрохӣ мегузоштанд. Баъзан хамбаро бе сӯрохии паҳлӯӣ сохта, болояшро бо …

ХАЛҚЧИЁНИ РЕВОЛЮСИОНӢ, иштирокчиёни ҳаракати озодихоҳӣ дар Россияи солҳои 70—90-и асри 19, сосиалистоли хаёлӣ. Аксарашон тарафдорони муборизаи фаъолонаи революсионии зидди мутлақият буданд. Охири солҳои 70 аксари халқчиёни революсиониро народоволчиён ташкил медоданд.

ХАЛҚИЯТҲОИ БАДАХШОН, тоҷикони Бадахшон (Помир), халқҳои эронинажоди Вилояти Автономии Бадахшони (ВЛБК)-и РСС Тоҷикистон (вахониҳо, ишкошимиҳо, шуғнониҳо, рушониҳо, баҷуйҳо, бартангиҳо, язғуломиҳо, Бадахшони РДА (асбагиҳо ва сангличиҳо), Райони Автономии Синзяну Уйғури РХХ (сарикӯлиҳо)-ро гӯянд. Аз ҷиҳати антропологӣ ба нажоди помиру фарғонагӣ мансубанд. Диндорои мусулмонони исмоилимазҳабанд. Дар оила ба забонҳои помирӣ гап мезананд. …

ХАЛҚЧИГӢ, идеология ва ҳаракати интеллигенсияи разночинӣ дар давраи буржуазӣ-демократии муборизаи озодихоҳӣ дар Россия (1861— 95). Манфиатҳои деҳқононро ифода мекард, муқобили крепостнойчигӣ ва тараққиёти капиталистии Россия, тарафдори бо роҳи револютсияи деҳқонон сарнагун кардани мутлақият буд. Xалқчигӣ як навъи утопияи сосиалистии деҳқонӣ ва ҷамоатӣ буд. Аз ибтидои солҳои 60 ду равия — …