ФИЗИКАИ СТАТИСТӢ, механикаи статисти, як фасли физика буда, хосиятҳон ҷисмҳои макроскопиро ба сифати системаҳое тадқиқ мекунад, ки аз адади калони зарраҳои якхела, молекулаҳо, атомҳо, электронҳо иборатанд. Аз ин ҷиҳат онро назарияи млкроскопӣ ҳам меноманд. Физикаи статистӣ услубҳои статистии таҳқиқотро истифода мебарад, ки ба назарияи эҳтимолиятҳо такя мекунанд. Физикаи статистӣ ба …

ФИЗИКАИ МОЛЕКУЛАВӢ, як соҳаи физикаро номанд, ки хосиятҳои физикии ҷисмҳоро дар ҳолатҳои гуногуии агрегати зимни тадқиқи сохти микроскопи (молекулави)-и онҳо меомӯхт. Минбаъд дар натиҷаи инкишофи вусъатнок ба соҳаҳои ҷудогонаю мустақил (физикаи ҷисмҳон сахт, физикаи молекулавии моеъ, физикаии газҳо ва ғайра) тақсим шуда, худ аз байн рафт.

ФИЗИКАИ ЗАРРАҲОИ ЭЛЕМЕНТАРӢ, як соҳаи физикаро номанд, ки пайдоиш, таъсири мутақобил, тағйир ва табдили заррақои элементарии материяро меомӯзад. Физикаҳои зарраҳои элементарӣ на танҳо дар физика, балки умуман дар илми муосир мавқеи хос дорад, зеро мафҳуму қонунҳои асосии он бунёди манзараи илмии оламро ташкил медиҳанд. Таърихи навини тадқиқи зарраҳои элементарӣ солҳои …

ФИЗИКАИ АТОМ, як фасли физикаро гӯянд, ки сохт ва ҳолатҳои атомҳоро меомӯзад. Ҳамчун илм ибтидои асри 20 шакл гирифтааст. То охири асри 19 атомро тақсимнопазир меҳисобиданд. Баъди кашфи радиоактивият (1896, А. Беккерел) ва электрон (1897, Ҷ. Томсон) ошкор гардид, ки атом аз маҷмуи зарраҳои заряднок иборат будааст. Соли 1911 Э. …

ФИЗИКА, (аз юнонӣ phusis — табиат), илмест дар бораи табиат, ки хосиятҳои оддӣ ва умдаи олами моддиро меомӯзад. Физика асосан илми таҷрибавист, яъне асоси қонунҳои онро далелу бурҳонҳои таҷрибавӣ ташкил медиҳанд. Дар ин қонунҳо таносубҳои миқдорӣ дар шакли формулаҳои математикӣ ифода ёфтаанд. Физика ду соҳаи аз як тараф мустақил ва …

ФИДОИИ ТАБРЕЗӢ Рустаммирзо (соли таваллуд ва вафот номаълум), шоири эронӣ (асри 16). Дар зодгоҳаш — Табрез касби камол намуд. Сипас, ба Ҳидустон рафта, ба хидмати дарбори Акбар дохил шуд. Дар охири умр ба диёраш баргашт. Дар тазкираҳо («Тазкират-уш-шуаро».-и Мутрибӣ, «Рӯзи равшая»-и Сабо ва ғайра) Фидоии Табрезӣ чун шоири хушбаёну накусухан …

ФЕҲРИСТ (арабӣ — ҷадвал, номгуй, руйхат), ҷадвали махсусест барои таъини матни мундариҷа — фаслу бобҳои ягон китоб, ҷадвали унвонҳо ва сарлавҳаҳои юггоб, ки аксар дар аввалм он меояд; номгӯи мураттаби предметҳо, ки аз рӯи иишонаи муайян ҷудо карда шудаанд; маълумотномаи нашрияҳои илмию техникп ё маданию маърифатӣ (баъаан муоаввар, масалан, феҳристи …

ФИБРОМА (аз лотинӣ fibra — нах, тор ва юнонӣ ота — қисми калимаи мураккабе, ки намудҳоги омосҳоро ифода мекунанд), як навъ омосест, кн аз бофтаҳои нахмонанди пайвандӣ таркиб ёфтааст. Дар пӯст, пардаҳои луобӣ, ғадуди шир, бачадон ва ғайра пайдо мешавад.

ФЕЪЛИ ҲОЛ, шакли феълие, ки амал ва ҳолатеро ҳамчун аломати феъли асосӣ ифода мекунад (ҷилвакунон, додгӯён). Феъли ҳол хусусиятҳои феъл ва зарфро дорост. Аз ин ҷо онро зарфи феълӣ ҳам мегӯянд. Дар забони тоҷикӣ шакли Феъли ҳоли замони ҳозира маъмул аст, ки он гузаранда (навиштаравон, шудгоркунон) ва монда (табассумкунон, тохтаравон) …

ФЕЪЛ, яке аз ҳиссаҳои нутқ аст, ки амал ва ҳолату вазъиятро ҳамчун амал мефаҳмояад. Феъл дорои категорияи шахс, шумора, тарз, замон ва сиға, шаклҳои тасрифӣ ва ғайритасрифӣ (масдар, сифати феълӣ, феъли ҳол), ду намуд (мутлақ ва давомдор) мебошад. Феъл се замон (ҳозира, гузашта, оянда) дорад. Замони ҳозира дорои шаклҳои зерин …