ТӮҚУМБОЕВ Аалӣ (тахаллс. Балқа; таваллуд 7. 11. 1904 раёни Кемини РСС Қирғизистон), нависандаи советии Қирғиз, яке аз асосгузорони адабиёти хаттии советии қирғиз, Шоири Халқии Қирғизистон (1945), Қаҳрамони Меҳнати Сосиалистӣ (1974), академики Академияи Фанҳои РСС Қирғизистон (1954). Аъзои КПСС аз соли 1927. Университети коммунистии Осиёи Миёнаро хатм кардааст (1927). Асарҳояш аз …

ТӮҚСАНКОРЕЗ, иншооти қадими обёрӣ дар Суғд. Аз 90 корез (чоҳ) иборат буд. Тӯқсакорез дар зери замин ба ҳамдигар пайваст шуда, канали зеризаминиро монанд буд; аз деҳаи Чорбоғ сар шуда, ба воситаи корезҳо мегузашт ва дар қисми шимолии дашти Марамар ба рӯи замин баромада то Панҷакент ҷорӣ мешуд. Тӯли иншоот қариб …

ТӮҚСАБО, сардори қисми махсуси ҳарбиёни хонро гӯянд. Ҳамчун унвони ҳарбӣ дар хониҳои Осиёи Миёна маъмул буд. Дар асри 19 он ба сардори умумии қисми ҳарбӣ табдил ёфт. Дар охири асри 19 ва ибтидои асри 20 Тӯқсабо дар силсилаи мансабҳои ҳарбии аморати Бухоро, ки аз 15-то иборат буд, дар ҷои ҳафтум …

ТӮҒАЙ, тӯқай, тӯғайзор, бешазорҳои дарёбоди минтақаҳои биёбону нимбиёбонҳои Осиёи Миёна ва Марказӣ. тӯғайҳо аз анбӯҳи буттаву дарахтони гуногун (туронғу, бед, санҷид, ангат, чингил, газ) иборатанд. Дар тӯғайҳо гуроз, холгул, шағол, хаус (гурбаи найзор), тазарв ва ғайра маскунанд. Нигаред низ Полвонтутай.

ТӮҚАЙ Абдулло (ном ва фамимия— Абдулло Муҳаммадорифович Тӯқаев; 26. 4. 1886, раёни Арки РАСС Тотористон —15. 4 1913, Қазон), шоир ва публисисти тотор. Аз соли 1895 дар Уральск мезист. Соли 1902 ба шеъргӯи шурӯъ намуд. Дар газетаҳо шеъру мақолаҳои публисистӣ чоп мекард. Соли 1907 дар Қазон бо нависандагони демократ шинос …

ТУХТАМЕТОВ Тӯхтамет Ғаффорович (1918, раёни Болшереченски вилояти Омск), муаррихи советӣ, доктори илмҳои таърих (1970), профессор (1971). Аъзои КПСС аз соли 1954. Иштирокчии Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45). Соли 1948 факултети таърихи Уничерситети давлатии Осиёи Миёна (Тошкент)-ро хатм намуд. Баъд дар институти театрию рассомӣ, Мактаби ҳаракати иттифоқҳои касаба ва институтиҳои педагогии ба …

ТУФОНИ НУҲ мувофиқи ривоятҳои мазҳабӣ ишора ба обхезиест, ки дар замони Нӯҳи пайғамбар ба амал омада буд. Вақте пайғамбарӣ ба Нӯҳ расид, гӯё худованд ба ӯ фармуд, ки дарахти соҷ бинишонад. Чун ниҳол калон шуд, аз чуби он киштие сохт, ки дарозиаш 300 газ, бараш 50 газ, баландиаш 30 газ …

ТУХТАЕВ Турсун Маҳмудович (таваллуд 20. 4. 1937, раёни Конибодоми вилояти Ленинобод), патофизиологи советӣ, доктори илмҳои тиб (1973). Аъзои КПСС аз соли 1966. Баъди хатми Институти давлатии тиббии Тоҷикистон (1961) ординатори кафедраи патофизиологии институти номбурда. Аз соли 1966 ассистенти кафедраи патофизиологӣ, мудири лабораторияи марказии тадқиқоти илмии Институти тиббӣ. Солҳои 1976—82 мудири …

ТУФОН, боди сахти 9 балла бо суръати 20,8—24,4 м/сон (мувофиқи шкалаи Бофорт)-ро гӯянд. Маъмулан ҳангоми гузаштани сиклон ба вуҷуд меояд ва дар баҳо талотуми сахт ба вуҷуд меоварад.

ТӮТӢ, тӯтиҳо (Рsittaciformes), як назъ паррандаи хушрангест. Дарозиашон аз 9,5 см то 1 м. Рангашон сабзи бо сурху кабуд омехта, баъзан сиёҳ ё хокистарӣ; нарина ва модинаашон ба ҳамдигар шабоҳат доранд. Нӯлашон ғафс, чанголҳояшон пурқувват буда, ангуштони 1 ва 4-умашон ба қафо тоб хӯрдаанд. Аксари Тӯтӣ паррандагони тезпарвозанд; баъзе намудҳояшон …