Биология

ЯХОБИ, меваест, ки тобистон дар чои сард ё бо ях нигох доштаанд.

ЮРМОН, як навъ хайвони хояндаи санчобмонандест. Дар Точикистон 3 намуди Ю. вомехурад. Юрмонш регаор Ю.-и регзoр (Spermo-philopsis lepto-dactylus). Дарозии танаш 21-27 см, думаш 18—23 см ва вазнаш 500—800 г. Ю.-и регзор ба шароити биёбони регзор хеле хуб мутобик, шудааст; пойхои он (махсусан пойхои акиб) нагз инкишоф ёфтаанд. Тез медавад. Ангуштони …

ЯГУАР (Panthera опса), як навъ чонвари ширхури даррандаро гуянд. Бино ба таснифоти зоологи мансуби оилаи гурбашлклхост. Дарозии баданаш то 2 м, думаш то 75 см. балавдиаш одатан 80 см. Рангаш норинчи буда, холхои сиёх (бештар халкашакл) дорад; баъзан пурра сиёх аст. Дар бешахои тропикию субтропикии Америкаи чануби ва Маркази, Мексика, …

ЯДРО, хаста, дар биология кисми хаётан мухимми хунайрии наботот ва хайвонотро гуянд. Вобаста ба мавчуд будан ё на будани Я. дар хучайра хамаи организмхо ба зукариотхо ва прокариотхо таксим мешаванд. Ахамияти Я. мисли цитоплазма барои хучайра калон аст. Дар Я. молекулахое хосил мешаванд, ки ахбори генетикиро дар цитоплазма ба маркази …

ЯДРОЧА, нуклеол, як навъ кисмаки хурдро гуянд, ки дар дохили ядрои организмхои зукариоти мавчуд аст. Я. асосан аз рибонуклеопротеидхо (РНП) иборат мебошад. Микдори Я. 1—3, баъзан якчандто-, мас., дар ядрои амёба, решапойхои гушмохидор, тухмхучайраи баъзе чонварони мухрадор (ба ном Я.-хонканори) аст. Я. баъзан аз ду кисми гуногунранг иборат аст. Морфелогияи …

ЯЗ (Louciscos idus), як навъ мохист, ки дар обхои ширини маскав гирифтааст. Дарозиаш то 70 См, вазнаш то 8 кг. Барои Я. дарьё-сустчараёни хамвори мусоиданд, дар кулхо ва обхои шуртаъм (хал-хои Ботник ва Фин) низ вомехурад. Я. дар 3— 5 солаги болиг мешавад. Моххои апр.—май дар мурдобхои сохил (хангоми 3—6*С …

ЮНУЧКА, ришка, рушка (Medicago), як чинси гиёххои яксола ё бисьёрсолаест аз оилаи лубиёихо. Пояаш сершох, баландиаш 70— 100 (баъзан 150) см. Баргаш дарозруяи себарга (аз 3 баргча иборат аст). Хушагулаш 15—20-гула. Мевааш асосан гилофаки досшакл ё спиралшакл. Тухмаш гурдашакли гирда, зард ё зардтоби бур (вазни 1000 донааш 1,5—3,5 г). Бехи …

Юз, гепард (Асшопух jubatus), як навь чонвари даррандаро гуянд. Бино ба таснифоти зоологи мансуби оилаи гурбашаклхост. Дарозии танаш то 150 см, думаш то 75 см; баландиаш кариб 1 м. Чанголхояш калони кунд. Юз дар Африка, Осиёи чан. Гарби ва Осиёи Миёна (Туркменистан) зиндаги мекунад; чои зисташ бештар биёбонхои гилнок 9 …

ЭХИНОКОКК (Echinococcus granulosus) , як навъ тасмакирмро гуянд, ки хангоми болигиаш дар рудаи саг, гург, шагол ва баъзан гурба паразити мекунад. Дарозии баданаш 3—5 мм буда, аз cap ва 3—4 банд иборат аст (банди охир нисфи бадан аст); дар cap 4 чихози макканда ва 2 чанбари чангакчанок дорад. Тухми Э. …

ЭТОЛОГИЯ (аз юн. 6thos — одат, феъл, ху, хислат ва …логиля), илми биологиест, ки рафтори хайвонотро дар шароити табии меомузад. Э. асосан ба тахлили компонентхои ирсию гайриирсии рафтор ва проблемахои тахаввулоти он машггл аст. Истилохи Э.-ро с. 1859 зоологи франсави И. Жоффруа Сент-Илер ба биология дохил кардааст. Дар пешрафти Э. …